مراقبت از لنف ادم در منزل

مراقبت از لنف ادم در منزل دغدغه تمام افرادی است که با این بیماری در ارتباط اند. لنف ادم حالتی از تجمع مایعات در بافت نرم بدن (دست و پا) به علت عدم توانایی سیستم لنفاوی در جمع آوری مایعات است. سیستم لنفاوی شبکه ای از عروق لنفاوی، بافت ها و ارگان ها است که در سراسر بدن گسترده شده است.

درمان لنف ادم شامل کنترل ادم ایجاد شده و مشکلات ناشی از آن است.

درمان های لنف ادم شامل؛ لباس های فشاری(آستین یا جوراب)، تمرین، بانداژ، مراقبت از پوست، درمان های ترکیبی، دستگاه های فشاری، کاهش وزن، لیزر درمانی، دارو درمانی (نقش دارو ها در درمان لنف ادم)، جراحی و ماساژ درمانی است.

بخشی از مراقبت از لنف ادم در منزل مربوط به افرادی است که درمان اولیه خود را در مراکز درمانی دریافت کرده اند البته برنامه مراقبت درمان برای هر فرد مجزا و مخصوص بوده و توسط پزشک درمانگر به صورت اختصاصی در اختیار وی قرار می گیرد.

در این مقاله به مواردی از مراقبت های منزل که در عموم افراد مبتلا به لنف ادم به کار می رود و همچنین افرادی که به لنف ادم مبتلا نبوده و می خواهند مراقبت پیشگیرانه را انجام دهند ارائه می شود.

مراقبت از لنف ادم در منزل پس از درمان(دست و پا)

نکته حائز اهمیت پیش از پرداختن به مراقبت از لنف ادم در منزل توجه به این نکته است که فرد مشکلات و سختی های ناشی از درمان لنف ادم، سرطان سینه و … را پذیرفته است زیرا به زندگی و کیفیت آن اهمیت داده است پس باید مراقبت ها به گونه ای باشد که زندگی فرد را مختل نکند.

درمان هایی نظیر ورزش، بانداژ و ماساژ در کلینیک انجام می شود و سپس هنگامی که فرد به منزل می رود آستین یا جوراب نیز به درمان او اضافه می شود. باید به این نکته توجه نمود که ماساژ و ورزش در منزل متوقف نمی شود بلکه باید مطابق با آموزش های داده شده توسط پزشک در منزل نیز ادامه یابد.

در چه فواصلی ورزش باید انجام شود؟

بهتر است ورزش به صورت روزانه و به مدت 15 تا 20 دقیقه انجام شود اما به کیفیت ورزش باید توجه ویژه ای نمود زیرا این ورزش ها به منظور فعال کردن مفاصل و عضلات انجام می شوند و باید با دقت و تمرکز بالا انجام شوند.

در چه زمان هایی ماساژ باید انجام شود؟

یکی از نکات مهم درباره مراقبت از لنف ادم در منزل، ماساژ در زمان مناسب است. یکبار یا دوبار در روز البته میزان تکرار ماساژ بسته به شدت بیماری متفاوت می باشد اما یکبار در روز هم کفایت می کند.

با توجه به شیوه زندگی، فرد باید زمان هایی را در نظر بگیرد تا درمان ها را تغییر دهد. مثلا زمانی که می خواهد فعالیت کند بانداژ را باز نموده و به جای آن از آستین یا جوراب استفاده کند یا اینکه مدتی از روز را از هیچ گونه درمانی استفاده نکند و به عضلات و پوست خود اجازه دهد بدون هیچ گونه عامل خارجی فعالی کنند که این موضوع خود باعث بهبود عملکرد عضلات و پوست می شود و هیچ گونه نگرانی از بابت بازگشت ادم نداشته باشد.

به طور کلی فرد می تواند 3 یا 4 ساعت از آستین یا جوراب استفاده نماید و بعد از آن 2 یا 3 ساعت را به استراحت اختصاص داده و سپس از بانداژ استفاده نماید که خود زمانی بیش از 12 ساعت را به بانداژ خواهد داد البته این زمانبندی در افراد مختلف متفاوت است اما می توان به صورت عمومی در مراحل اولیه درمان از آن استفاده نمود.

در تمامی مراحل درمان، ورزش باید انجام شود و بهتر است در هنگام ورزش از جوراب یا آستین و یا حتی بانداژ استفاده شود البته اگر فرد بخواهد می تواند ورزش را در زمان استراحت بدون این موارد انجام دهد.

با توجه به شدت بیماری فرد میزان ماساژ می تواند متفاوت باشد مثلا اگر فردی فیبروز داشته باشد مدت زمان ماساژ بیشتری لازم دارد.

بهترین زمان برای انجام ماساژ قبل از بانداژ است.

بانداژها، آستین ها و جوراب ها بسته به فواصل استفاده باید به صورت مرتب شست و شو شوند تا حالت ارتجاعی آن ها به حالت اولیه بازگردد.

بهتر است بانداژ ها در آب سرد و با دست شست وشو شوند البته شست و شو با ماشین لباس شویی انجام می شود به صورت ملایم و آب مناسب باشد اما بهترین روش شست و شو با دست است.

اگر بیمار خود قادر به شست و شو نباشد، اطرافیان بیمار می توانند این کار را برای او انجام دهند اما بهتر است خود فرد این کار را انجام دهد زیرا این عمل توانمندی و استقلال فرد را نشان می دهد و منعکس کننده این موضوع است که فرد می تواند امور روزمره خود را به انجام برساند.

مراقبت ها تا چه زمانی باید ادامه پیدا کند؟

ادامه مراقبت از فردی به فرد دیگر متفاوت است و این موضوع طی مراجعات به پزشک معالج و بررسی توسط او مشخص می شود که در این میان باید شدت بیماری و بیماری های زمینه ای مد نظر قرار بگیرد.

آیا فرد می تواند فعالیت های روزمره خود را انجام دهد؟

بله، اما به شرطی که فرد محدودیت های خود را بشناسد و خود را خسته نکند ضمنا از کار و فعالیت خود لذت ببرد. کارهای فرد باید طی چند مرحله انجام شود و تقسیم کار صورت گیرد و بین مراحل استراحت باشد.

رعایت این نکته در امور روزمره ضروری است که فرد هم از اندام های سالم و درگیر خود به صورت همزمان استفاده کند به عبارتی توازن را رعایت نماید.

آیا می توان از کودکان نگه داری کرد؟

بهتر است با توجه به اسپاسمی که بلند کردن و نگه داری کودک در آغوش به صورت ایستاده در اندام ایجاد می کند، از این کار تا حد امکان خودداری کرد البته می توان به صورت نشسته کودک را در آغوش گرفت.

افرادی که بانداژ پا دارند بهتر است روزی 15 تا 20 دقیقه به پیاده روی بپردازند و اگر تعادل مناسب را در هنگام پیاده روی ندارند باید به پزشک خود اطلاع دهند تا در هنگام بانداژ به مواردی همچون میزان سفتی، شرایط سنی، تعادل فرد و … توجه نمایند.

آیا فرد می تواند بافتنی ببافد؟

اگر فرد به صورت تفریحی این کار را انجام می دهد و مدت آن کم است اشکالی ندارد اما اگر مدت طولانی این کار را انجام می دهد به علت این که عضلات در یک حالت منقبض باقی می مانند ممکن است موجب تشدید بیماری و ادم شود.

آیا می توان در لنف ادم حجامت انجام داد؟

خیر، در افراد مبتلا به لنف ادم توصیه می شود که هیچ گونه خراش یا آسیبی به اندام درگیر ایجاد نشود بنابراین حجامت در اندام درگیر کاملا ممنوع است.

پس از گذشت چه مدت زمانی پس از بانداژ می توان استفاده از جوراب یا آستین را آغاز نمود؟

این موضوع بستگی به نظر پزشک معالج دارد اما استفاده از جوراب یا آستین را باید تا بر طرف شدن کامل ادم پشت پا یا دست به تاخیر انداخت.

علت درد بدون وجود ادم چیست؟

علت اصلی کم تحرکی با بدتحرکی می باشد اما باید با مراجعه پزشک آن را مورد بررسی قرار داد و سپس درد را به طور کامل بر طرف نمود زیرا درد میزان و دامنه فعالیت اندام را کاهش می دهد و سپس عضلات ضعیف می شوند و در نهایت منجر به ایجاد ادم در اندام می شود.

مراقبت ها در لنف ادم تا چه زمانی باید ادامه یابد؟

مراقبت از لنف ادم با گذشت زمان و بهبود بیماری کمرنگ می شوند اما باید به طور مداوم ادامه یابند تا از ایجاد ادم مجدد جلوگیری شود.

مراقبت از لنف ادم در منزل در بیماران با بیماری خفیف تر

مراقبت از لنف ادم  معمولا در بیمارانی انجام می شود که در آنان ادم چندانی وجود ندارد که نیاز به بانداژ باشد یا بیمارانی که به تازگی عمل جراحی انجام داده اند یا بیمارانی که اخیرا شیمی درمانی انجام داده اند یا بیمارانی که رادیوتراپی انجام داده اند، به طور کلی بیمارانی که در مراحل اولیه درمان هستند.

اساس عملکرد در بیماری لنف پیشگیری است بدین معنا که از به وجود آمدن ادم و یا پیشرفت آن جلوگیری شود.

مراقبت از لنف ادم در منزل در بیمارانی که اخیرا تحت عمل جراحی قرار گرفته اند.

در این بخش فرد پس از انجام شیمی درمانی، تحت عمل جراحی قرار گرفته است و پس از ترخیص از بیمارستان به مدت 10 تا 15 روز در منزل استراحت می نماید تا موعد آزمایشات وی فرا برسد.

نکته قابل توجه این است که بر خلاف تصور عمومی مبنی بر عدم جا به جایی اندام عمل شده فرد باید حرکت در عضو درگیر را در مدت کوتاهی پس از عمل جراحی آغاز کند.(حداکثر 2 یا 3 روز بعد از عمل)

لازم است روزانه به مدت 10 تا 15 دقیقه حرکت های کششی سبک که از آن ها به عنوان ورزش های درمانی یاد می شود را انجام دهد که هدف از آن ها فعال کردن عضلات و مفاصل است؛ به طور مثال فرد لگن یا پاهای خود در حالت خوابیده منقبض می کند.

پس از گذشت 10 یا 12 روز از عمل جراحی فرد ورزش های مقاومتی بسته به وضعیت بالینی و مشاوره پزشک آغاز می کند.

زمان مراجعه به لنفولوژیست در این بین مدت کوتاهی بعد از عمل است تا از تضعیف شدید عضو درگیر به واسطه درمان جلوگیری شود.

در زمان شیمی درمانی لازم است فرد تمرینات خود را به شکل تنفس های عمیق ریوی انجام دهد و به دلیل تضعیف سیستم ایمنی لازم است ورزش های خود را در منزل انجام دهد، در این بین فرد می تواند از ورزش های آنلاین گروهی و ویدیوهای آموزشی استفاده نماید.

بلافاصله پس از جراحی و در دوران استراحت لازم است ماساژ درمانی نیز مد نظر قرار گیرد که به عوامل مختلفی نظیر محل ماساژ، وضعیت فیزیکی فرد، شدت درگیری و … بستگی دارد لذا فرد باید به لنفولوژیست خود مراجعه نموده و مشاوره ها و آموزش های لازم در این زمینه را دریافت نموده و سپس در منزل آن ها را به مرحله اجرا بگذارد.

تاکید بر این است که این ماساژها توسط خود فرد و روزانه به مدت 10 تا 15 دقیقه انجام شود. این ماساژ ها به صورت پیشگیرانه انجام می شود موجب کمک که به تخلیه بهتر مایع لنفاوی در اندام ها می شود و از بروز ادم جلوگیری می کند.

تغذیه در مراقبت از لنف ادم در منزل بسیار مهم است. از آنجایی که این افراد در حال شیمی درمانی هستند بنابراین انتظار می رود تا حدودی عوارض شیمی درمانی نظیر تهوع را داشته باشند بنابراین توصیه می شود مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت کنند البته این بدین معنا نیست که در مصرف مواد غذایی زیاده روی کنند چرا که باعث افزایش بی رویه وزن می شود.

مشاوره های تغذیه در مراقبت از لنف ادم در منزل بسیار مفید و کاربردی هستند تا فرد مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کند، کمتر دچار تهوع شود و از همه مهم تر دچار اضافه وزن نشود.

سرطان پستان باعث ایجاد اختلالات هورمونی می شود و شیمی درمانی نیز این اختلالات هورمونی را تشدید می کند بنابراین ممکن است در فرد اضافه وزن ایجاد شود. در اضافه وزن چربی در بدن انباشته می شود و ممکن است مسیرهای لنفاوی را مسدود نماید در نتیجه لنف ادم تشدید می شود، بنابراین باید از اضافه وزن جلوگیری شود.

حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی را می توان 70% با رژیم غذایی و 30% با ورزش به انجام رسانید.

افرادی که در منزل اشتغال دارند، باید شیوه کار کردن صحیح را بیاموزند بدین معنی که در صورتی که باید کار کنند آن را به زمان های کوتاه تقسیم نموده و میان این فواصل استراحت کنند تا موجب بروز لنف ادم در اندام درگیر نشوند.

در  مراقبت از لنف ادم در منزل آموزش های اولیه توسط پزشک متخصص در جهت پیشگیری از لنف ادم بسیار حائز اهمیت است.

آیا می توان به منظور درمان درد ناشی از سرما در اندام درگیر از کیسه آب گرم استفاده نمود؟

خیر، درمان درد و مراقبت از لنف ادم در منزل : علت درد ناشی از سرما در اندام درگیر پس از عمل از بین رفتن اعصاب سمپاتیک است که می توان با استفاده از لباس گرم و نرفتن به محیط سرد از آن جلوگیری کرد و نمی توان از کیسه آب گرم استفاده نمود.

 پس از انجام بانداژ احساس درد و سوزش نشانه چیست؟

یکی از نکات در مراقبت از لنف ادم در منزل بررسی درد است.  برخی از افراد به دلیل اختلالات پوستی و یا بیماری های زمینه ای مثل میالژی یا آرتروز دارند که به دنبال بانداژ دچار درد و سوزش می شوند که این موضوع باید توسط پزشک معالج بررسی شود البته گاهی ممکن است حساسیت به جنس بانداژ وجود داشته باشد یا بانداژ بسیار سفت بسته شده باشد.

آیا میتوان از اندام درگیر در موارد اورژانسی جهت رگ گیری استفاده نمود؟

بهتر است رگ گیری در اندام درگیر انجام نشود ولی در مواقع اورژانسی می توان این کار را انجام داد البته بهتر است حدالامکان از این رگ برای تزریق دارو استفاده نشود.

آیا شیمی درمانی می تواند باعث ورم پا شود؟

بله، برخی داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی می توانند باعث ورم در پاها شوند البته باید بررسی کامل توسط پزشک معالج انجام شود.

منظور از بانداژ سبک چیست؟

منظور از بانداژ سبک تنها استفاده از لایه ی پنبه ای و پس از آن بانداژ است که لایه های ابر استفاده نمی شود.

علت سوزش و سوزن سوزن شدن دست ها و پاها چیست؟

علت باید مورد بررسی قرار گیرد در مرحله اول ممکن است بیماری های متابولیک نظیر دیابت یا چربی  خون وجود داشته البته ممکن است علت شیمی درمانی نیز باشد. ماساژ در درمان این مشکل موثر است.

آیا می توان پس از برداشتن لنف ورزش بدنسازی انجام داد؟

بله، فقط باید افزایش وزنه با گذشت زمان و افزایش تحمل اندام باشد و به بدن آسیب نرسد.

آیا درد و حساسیت بازو و کتف پس از عمل جراحی سینه طبیعی است؟

بله به دلیل عمل جراحی درد و سوزش طبیعی است و با انجام ماساژ بهبود می یابد.

آیا محدودیت حرکتی اندام درگیر پس از عمل جراحی قابل درمان است؟

بله، قابل درمان است البته باید در مراحل اولیه و هر چه سریعتر درمان صورت گیرد.

خوابیدن به سمتی که لنف ادم وجود دارد، مشکلی ایجاد نمی کند؟

خیر، ولی باید به تناوب انجام شود و استراحت در سمت درگیر صورت گیرد.

دکتر شهپر حقیقت، لنفولوژیست و اپیدمیولوژیست، آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به لنف ادم در کلینیک خود در تهران هستند.