لنف ادم چیست؟

بدن ما از سه نوع رگ تشکیل شده که شامل ورید ها، شریان ها و عروق لنفاوی می شوند. ورید و شریان وظیفه گردش خون بین قلب و سلول های مختلف بدن را به عهده دارند. پس از رساندن اکسیژن لازم به سلول ها، مایعات اضافی جمع آوری شده از طریق ورید ها، به گردش خون یا به قلب بر می گردند.

در آب میان بافتی، بعضی سلول ها و مولکول های درشت مثل پروتئین ها، باکتری ها و مواد زاید وجود دارند. برخی از این سلول ها در شرایطی نیستند که مستقیما به گردش خون بدن وارد شوند. در چنین شرایطی وظیفه جمع آوری، تصفیه و حمل این مواد به عهده سیستم لنفاوی بدن انسان است.

در این مقاله به توضیح عملکرد سیستم لنفاوی و تعریف لنف و لنف ادم می پردازیم و خواهیم دید که چه شرایطی منجر به ایجاد لنف ادم می شود.

سیستم لنفاوی چیست؟

سیستم لنفاوی به شکل یک شبکه بسیار وسیع در تمام بدن پراکنده شده است. شبکه لنفاوی بدن انسان در دو لایه سطحی و عمقی گسترده شده است. ساختار این شبکه به گونه ای است که در اندام های محیطی، رگ های لنفاوی بسیار ظریف و مویینه بوده و در زیر جلد قرار گرفته اند و به رگ های نواحی مرکزی که قطورتر هستند، تخلیه می شوند. مایع لنف از شبکه سطحی به سمت شبکه عمقی محیطی هدایت می شود و سپس در مجاری لنفاوی نواحی مرکزی تر تخلیه می شود.

سلول های درشت مولکول ها، پروتئین ها، مواد زاید و باکتری ها یا به طور کلی، هر ماده ای که در هنگام تبادل خونی بین ورید و شریان نتوانند تبادل گردند، در آب میان بافتی ریخته می شوند. رگ های لنفاوی موجود در شبکه سطحی لنفاوی که دقیقا در آب میان بافتی و در زیر جلد قرار گرفته اند، این مواد را تحویل می گیرند. سپس این شبکه لنفاوی سطحی سلول ها و مواد را به شبکه عمقی لنفاوی بدن که طبیعتا یک شبکه ضخیم تری است، تحویل می دهد.

این شبکه های محیطی به تنه های بزرگ تر لنفاوی در بدن متصل خواهند شد. در نتیجه مواد تحویل گرفته شده از طریق این رگ ها به انبارهای تصفیه بدن که غدد لنفاوی نامیده می شوند، منتقل می شوند.

مهم ترین محل قرار گرفتن غدد لنفاوی عبارت اند از:

  • ناحیه زیر بغل
  • ناحیه گردن
  • کشاله ران
  • بخش هایی از تنه و شکم

مایع لنفی که از آب میان بافتی جمع آوری و به رگ های درشت تر عمقی تحویل داده می شوند، به غدد لنفاوی مستقر در این نواحی منتقل می گردند. غدد لنفاوی مانند یک کارخانه شروع به شکستن سلول های درشت مولکول کرده و باکتری ها و سلول های مضر را از بین می برد.

غدد لنفاوی انسان حاوی تعداد زیادی از سلول های دفاعی است که از جمله آن ها می توان به گلبول های سفید اشاره کرد. وظیفه اصلی این گلبول ها، مبارزه با سلول ها و مواد زایدی است که مایع لنف به غدد لنفاوی حمل می کند. حاصل عملکرد غدد لنفاوی در نواحی مختلف بدن، تولید یک مایع بیولوژیک حاوی سلول های بسیار ریز و قابل جذب در سلول های بدن و عاری از باکتری ها و مواد مضر خواهد بود.

نحوه عملکرد سیستم لنفاوی چگونه است؟

مایع لنف و مولکول ها و سلول های تصفیه شده پس از جمع آوری نهایی، به رگ های درشت تر منتقل می شوند و در نهایت همه آن ها به تنه لنفاوی اصلی بدن می رسند که این تنه اصلی در عمق شکم قرار گرفته است. در واقع، به موازات قسمت ناف در عمق شکم یک تنه اصلی لنفاوی به نام توراسیک داکت داریم که مایع لنف را از همه اندام های محیطی دریافت می کند. 

به این ترتیب مایع لنف پاها پس از تصفیه به تنه اصلی شکمی سرازیر می گردد. در اندام های فوقانی، مایع لنف از مسیر غدد لنفاوی زیر بغل و در سر و گردن از طریق غدد لنفاوی گردنی، به سمت تنه لنفاوی شکمی هدایت می شوند.

مایعی که به توراسیک داکت منتقل شده است، از طریق وریدها به سیستم گردش خون قلب رفته و در اختیار سلول های بدن قرار می گیرند. در واقع، از این مرحله به بعد گردش مایع لنف در اصل همان گردش خون معمول ما خواهد شد که موجب تغذیه و اکسیژن رسانی سلول ها می شوند.

در نهایت مواد زاید از طریق ورید ها به سیستم های دفعی بدن که اصلی ترین آن ها کبد و کلیه ها هستند، انتقال داده شده و از بدن دفع می گردند.

 

با این توضیحات، حال می دانیم که در بدن ما غیر از شبکه خونی که وظیفه تغذیه و اکسیژن رسانی سلول ها و دفع مواد زاید را بر عهده دارد، یک سیستم لنفاوی نیز وجود دارد. وظیفه این سیستم جمع آوری موادی است که قابل جذب نبوده و نیاز به تصفیه شدن دارند؛ این مواد پس از تصفیه نهایی توسط سیستم لنفاوی به سیستم گردش خون تحویل داده شده و توسط سلول های بدن مصرف می شوند.

ویدیو توضیح لنف ادم چیست

لنف ادم یا ایجاد ادم در سیستم لنفاوی به چه معنا است؟

تا اینجا گردش لنف را تعریف کردیم و دیدیم که چگونه مواد پس از تصفیه به سیستم گردش خون بدن بر می گردند. حال می خواهیم بدانیم که لنف ادم چیست. هر گاه اختلالی در مسیر گردش لنف ایجاد گردد، به گونه ای که مایع لنف نتواند در بدن گردش صحیحی داشته باشد، مایع لنف در یک ناحیه تجمع پیدا می کند که به آن لنف ادم می گویند.

به عنوان مثال، مایع لنفی را در نظر بگیرید که قرار است از دست به زیر بغل منتقل شده و پس از تصفیه به سیستم لنفاوی شکمی تحویل داده شود. اختلالاتی که می تواند در این فرایند ایجاد گردند عبارت اند از:

  • آسیب به رگ های لنفاوی تنه و زیربغل در اثر جراحی برداشتن بخشی یا کل پستان
  • تخلیه تعدادی از غدد لنفاوی منطقه
  • آسیب به رگ های لنفاوی در اثر شیمی درمانی و رادیو تراپی

هر یک از این عوامل موجب می شوند که مایع لنف گردش معمول خود را نداشته باشد و در ناحیه دست یا تنه تجمع پیدا کند. تجمع مایع سرشار از آب، پروتئین، باکتری ها، ویروس ها و برخی مولکول های درشت مولکول در فضای میان بافتی لنف ادم نامیده می شود. لنف ادم می تواند منجر به تورم عضو، بزرگ شدن، سنگینی و ناتوانی حرکتی در اندام شود.

انواع لنف ادم در سیستم لنفاوی کدام اند؟

لنف ادم می تواند به دو صورت بروز کند که گاهی به صورت اولیه یا مادرزادی است و گاهی به صورت ثانویه. در ادامه به توضیح هر یک از این انواع می پردازیم:

لنف ادم اولیه

علت اصلی لنف ادم اولیه، کمتر بودن تعداد غدد یا رگ های لنفاوی نسبت به حالت طبیعی است. در واقع، در افراد مبتلا به لنف ادم اولیه، معمولا تعداد غدد لنفاوی بدن به صورت مادرزادی کمتر از حد معمول است. همچنین، این امکان وجود دارد که یا تعداد رگ های لنفاوی برای حمل مایع لنف به غدد لنفاوی کمتر باشد و یا رگ های سیستم لنفاوی شکننده تر و نارساتر از حالت طبیعی باشند.

 در هر حال، در هر کدام از این شرایط سیستم لنفاوی نمی تواند کارایی لازم را داشته باشد؛ بنابراین، فرد ممکن است به ورم عضو دچار گردد. لنف ادم اولیه ممکن است در بدو تولد یا سنین نوجوانی، جوانی و یا حتی میانسالی تظاهر پیدا کند.

حال باید دید بروز علائم لنف ادم اولیه به چه صورتی خواهد بود. با اینکه کمبود تعداد غدد یا رگ های لنفاوی از زمان تولد وجود دارد، اما ممکن است در یک مرحله ای از زندگی در اثر آسیب به بدن یا کار کشیدن زیاد از اندام و یا به هر دلیل دیگری سیستم لنفاوی نتواند عملکرد بهینه قبل را داشته باشد؛ از آن زمان به بعد تورم عضو آغاز می شود.

علائم بالینی در این افراد غالبا به صورت احساس تورم در یک یا چند عضو تظاهر می کند. هر چند لنف ادم اولیه در پاها شایع تر است، ولی تشخیص لنف آدم در مبتلایان به تورم دست، تنه یا سر و گردن لازم است مد نظر قرار گیرد. گاهی اوقات لنف ادم اولیه به صورت اختلال در سیستم لنفاوی در یک نیمه از بدن خود را نشان می دهد. برای مثال دست، پا و صورت و تنه در نیمه راست ممکن است دچار لنف ادم شود که این موارد نیاز به بررسی های دقیق دارند تا به تشخیص صحیح برسند.

لنف ادم ثانویه

در لنف ادم ثانویه سیستم لنفاوی در ابتدا بدون هیچ گونه اشکالی، عملکرد دقیق خود را ارائه می دهد. اما در یک مقطعی از زندگی به هر دلیل جانبی مانند جراحی، آسیب و ضربه، سیستم لنفاوی دچار اختلال می شود. شایع ترین علت لنف ادم ثانویه سرطان ها و مخصوصا سرطان پستان است. در سرطان پستان برداشتن پستان و جراحی آن خود به تنهایی منجر به آسیب به رگ های لنفاوی تنه و تا حدی زیر بغل و بازو می شود.

برداشتن غدد لنفاوی یعنی نمونه برداری از غدد لنفاوی زیر بغل یا شیمی درمانی و رادیو تراپی از سایر علل لنف ادم در این افراد است.

یکی از علل بروز لنف ادم ثانویه بیماری های انگلی هستند. یعنی مجموعه ای از انگل ها و پارازیت هایی در عروق لنفاوی تجمع تکثیر می کنند که اصطلاحا به آن فیلاریازیس لنفاوی می گویند که می تواند منجر به الفانتیازیس یا فیل پایی شود. خوشبختانه بیماری های انگلی که باعث لنف ادم ثانویه می شوند، در کشور ما خیلی شایع نبوده و تنها در بعضی از مناطق جنوب کشور به صورت پراکنده به چشم می خورند.

مثال هایی از ایجاد لنف ادم ثانویه در سیستم لنفاوی

در ادامه چند نمونه از شرایطی که پس از آن ها  ممکن است بیمار مبتلا به لنف ادم شود را شرح خواهیم داد

لنف ادم پس از سرطان پستان

به طور کلی، شایع ترین علت لنف ادم ثانویه سیستم لنفاوی در تمام دنیا و البته در کشور ما سرطان ها هستند. گاهی اوقات این سرطان ها می توانند بسته به محل شکل گیری تومور، منجر به لنف ادم در نواحی مختلف شوند. به عنوان مثال، شایع ترین آن ها سرطان پستان است که در اثر جراحی پستان و یا برداشتن آن، برداشتن غدد لنفاوی، آسیب به رگ های لنفاوی منطقه تحت درمان، شیمی درمانی و رادیوتراپی که سوزاندن رگ های لنفاوی منطقه را در پی دارد، مایع لنف دیگر نمی تواند مثل سابق گردش معمول خود را داشته باشد. بنابراین، تجمع مایع لنفی در بخش هایی از دست را خواهیم داشت که منجر به ایجاد لنف ادم ثانویه خواهد شد.

لنف ادم

لنف ادم در جراحی های لگن

در جراحی های لگن به منظور درمان بیماری هایی چون سرطان دهانه رحم، سرطان رحم، سرطان تخمدان در خانم ها و یا سرطان پروستات در آقایان نیز احتمال ایجاد آسیب در رگ های لنفاوی وجود دارد. حتی ممکن است در اثر سرطان های مربوط به دستگاه گوارش، در اثر انجام انواع جراحی در منطقه یا برداشتن غدد لنفاوی، آسیب هایی به عروق لنفاوی موجود در ناحیه وارد گردد. از سوی دیگر انجام رادیوتراپی های منطقه لگن می تواند بازگشت لنف از پاها را دچار اختلال ساخته و در نهایت ایجاد لنف ادم در پاها را در پی داشه باشد.

لنف ادم در جراحی سر و گردن

در جراحی های نواحی سر و گردن در اثر نظیر سرطان دهان، سرطان زبان، سرطان حلق و حنجره و سرطان تیروئید و انجام رادیو تراپی های درمانی در ناحیه سر و گردن با تورم ناحیه سر و صورت مواجه می شویم.

در صورتی که این لنف ادم ها به موقع درمان نشوند، اختلال در بلع، غذا خوردن و تغذیه فرد ایجاد شده و ناراحتی های بعدی را در پی خواهد داشت. البته مشکل حادتری که می تواند در اثر لنف ادم ثانویه در نواحی زبان و حلق بروز کند، مشکلات تنفسی و تنگی نفسی است. لذا جهت جلوگیری از عوارض تهدید کننده زندگی، لازم است این افراد در صورت تشخیص، مورد درمان و کنترل قرار گیرند.

چه کسانی در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند؟

اختلال لنف ادم عمدتا در افرادی دیده می شود که در مسیرهای لنفی خود دچار مشکل می شوند. حال سوال این است که چه کسانی بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند؟ آیا همه افراد به یک اندازه می توانند به اختلال لنف ادم دچار گردند؟

به طور کلی، لنف ادم زمانی رخ می دهد که مسیرهای لنفاوی و یا قسمتی از غدد لنفاوی به دلایل مختلفی، حذف یا دچار آسیب شده باشند. علاوه بر این، حذف یک یا چند غده لنفاوی در حین جراحی می تواند عامل ابتلا به لنف ادم باشد. برای مثال، جراحی پستان برای درمان سرطان پستان و برداشتن بخشی از غدد لنفاوی، یکی از موقعیت هایی است که احتمال ابتلا به لنف ادم را به شدت افزایش می دهد.

انواع جراحی های لگن و پا که طی آن ها بخش هایی از غدد لنفاوی کشاله ران خارج می گردند نیز می توانند عامل ابتلا به لنف ادم پا محسوب شوند. همچنین، درمان های رادیوتراپی و شیمی درمانی، احتمال ابتلا به لنف ادم را به طور قابل توجهی بالا می برند. به این ترتیب، کلیه افرادی که در یکی از موقعیت های یاد شده قرار می گیرند، ممکن است به اختلال لنف ادم مبتلا شوند.

 

چه شرایطی احتمال ابتلا به لنف ادم را تشدید می کند؟

 

در مواردی که جراحی و برداشتن غدد لنفاوی برای درمان بیمار الزامی است، باید همواره احتمال ایجاد لنف ادم را در نظر داشت. برخی از مهم ترین عواملی که می توانند بروز لنف ادم را محتمل تر کنند، عبارت اند از:

  • شدت تهاجمی بودن جراحی (هر چه جراحی وسیع تر باشد، میزان آسیب بیشتر بوده و لنف ادم شدیدتر خواهد بود)
  • عدم تحرک کافی عضو تحت جراحی به مدت طولانی
  • عدم تمرین کافی برای حفظ دامنه حرکتی طبیعی عضو مبتلا
  • عدم مراقبت کافی و مناسب از عضو جراحی شده
  • افزایش وزن

بر اساس گفته دکتر شهپر حقیقت، لنفوتراپیست معتبر و شناخته شده، بهتر است افراد به محض انجام جراحی، با یک پزشک لنفولوژیست ملاقاتی داشته باشند. پزشک با بررسی وضعیت بیمار، آموزش های لازم را به وی ارائه داده و مراقبت های لازم را انجام خواهد داد. این کار باعث می شود تا بتوان از ابتلا به لنف ادم پیشگیری کرده و یا در مراحل اولیه آن را بر طرف نمود.

درمان لنف ادم در سیستم لنفاوی چگونه انجام می شود؟

برای درمان لنف ادم، فارغ از نوع آن (لنف ادم اولیه یا ثانویه)، لازم است ابتدا انواع اختلالات و آسیب ها به طور دقیق بررسی شده و یک تشخیص دقیق ارائه گردد. زیرا درمان صحیح لنف ادم در سیستم لنفاوی تنها زمانی ممکن می شود که علل و اختلالات به طور دقیق تشخیص داده شده باشند.

آنچه تا اینجا توضیح داده شد در مواقعی کاربرد دارد که تنها با یک لنف ادم خالص مواجه شویم. اما بهتر است بدانید که در بسیاری از موارد، اختلالی که در مسیرهای لنف ایجاد شده و ایجاد لنف ادم کرده است، با اختلالاتی دیگر نظیر ناهنجاری های عروقی، اختلالات عضلانی-اسکلتی یا اختلالات متابولیک در بدن فرد همراه می شود. طبیعی است که هر کدام از این نارسایی های ایجاد شده، درمان های خاص خود را بطلبند. در شرایطی که فرد به طور همزمان با چند اختلال درگیر باشد، یعنی لنف ادم به همراه سایر اختلالات ایجاد شده باشد، اولویت اصلی در برنامه درمانی، رفع سایر علل خواهد بود و سعی بر آن است تا همزمان با آن درمان ورم لنفاوی نیز برای فرد انجام داده شود.

انتخاب بهترین پزشک متخصص لنفولوژی در تهران

دکتر شهپر حقیقت متخصص اپیدمیولوژی و فوق تخصص لنفولوژی در تهران هستند. ایشان با تجربه فراوان در زمینه درمان بیماران مبتلا به لنف ادم، توانایی درمان انواع بیماری های مربوط به این عارضه را دارا هستند. جهت دریافت نوبت و یا ملاقات حضوری با دکتر شهپر حقیقت می توانید به تهران خیابان سهروردی شمالی، خیابان شهید قندي، خیابان یکم، پلاک 4، طبقه همکف، واحد 2، کلینیک لنفوتراپي پویا مراجعه نمایید.

مطالعه  بیشتر:

mayoclinic

دیگر خدمات دکتر حقیقت

تشخیص به موقع و درست ورم لنفاوی نقش مهمی در روند درمان لنف ادم دارد جهت آشنایی جامعه و بیماران عزیز در این قسمت به روشهای تشخیصی، تشخیص های افتراقی، معاینات شخصی و... پرداخته شده است

کیفیت زندگی فردی که به لنف ادم مبتلا شده است در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می گیرد در این مقاله خانم دکتر حقیقت در مورد روانشناسی، جنسی، مراقبین، اشتغال و مدیریت کیفیت زندگی صحبت کرده اند

فیزیوتراپی به عنوان یک بخش مهم از فرآیند درمان و یک درمان تکمیلی در حین درمان لنف ادم، جایگاه ویژه دارد در این مقاله دکتر حقیقت به مواردی چون فیزیوتراپی عضلانی-اسکلتی، آرتروز،خشکی شانه، cts پرداخته اند.

پیشگیری از لنف ادم بسیار ساده تر و کم هزینه تر از درمان لنف ادم است در این مقاله به عوامل خطر، مراقبتهای پیشگیرانه و گروه های تحت خطر و موارد مشابه از دیدگاه دکتر شهپر حقیقت پرداخته شده است.

درمان لنف ادم یک درمان ترکیبی از مجموع درمان های پزشکی و مراقبت های فردی است و در درمان پزشکی نیز دکتر حقیقت در این مقاله به ماساژ، بانداژ، ورزش، تغذیه، جراحی و دیگر نکات حیطه درمان پرداخته اند

1 دیدگاه دربارهٔ «لنف ادم چیست ؟ آشنایی کامل با لنف و لنف ادم»

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *