در فرآیند ماستکتومی کامل، زمانی که کل بافت پستان برداشته میشود، همچنان مقداری از بافت به صورت زیرجلدی باقی میماند؛ این بافت باقیمانده
ممکن است دچار ادم (Edema) شود. ادم یا ورم پستان، مشابه التهاب در سایر قسمتهای بدن، معمولاً به دلیل انسداد در مسیرهای تخلیه لنفاوی (Lymphatic Obstruction) و بازگشت مایع لنفاوی (Lymphatic Fluid) بروز می کند. این انسداد میتواند منجر به تجمع مایع در بافتهای زیرجلدی و در نتیجه تورم و التهاب شود.
در این مقاله قصد داریم در مورد ورم پستان پس از جراحی، به طور مفصل صحبت کنیم و به این سوال پرتکرار که “ورم پستان چیست و چرا ایجاد می شود“، پاسخ دهیم. مخاطب این مقاله افراد با سابقه جراحی های پستان هستند؛ جراحی های پستان که طی آن به هر دلیلی بخشی از بافت پستان و یا کل توده پستان برداشته و خارج می گردند.
نقش عدم گردش بافت در ورم پستان
گردش لنف نقش حیاتی در حفظ سلامت بافتهای بدن دارد؛ مکانیسم گردش لنف به این شکل است که، مایع لنفاوی از اندامهای محیطی مانند پستان، به سمت نواحی مرکزی بدن جریان پیدا میکند و سپس به ناحیه شکم تخلیه میشود.
در نهایت، این مایع از عمق ناحیه ناف عبور کرده و وارد گردش خون میشود. هر گونه اختلال در این فرآیند، مانند انسداد یا کاهش جریان لنف، میتواند باعث تجمع مایعات و مواد زائد در بافتهای پستان شود. این تجمع به ایجاد تورم و التهاب منجر میشود که یکی از عوامل اصلی بروز ورم پستان است.
دلایل ورم پستان پس از جراحی
موارد مختلفی می تواند موجب ورم پستان ها بعد از جراحی های درمانی یا زیبایی شود؛ اما عمده ترین دلایل بروز ورم پستان بعد پس از جراحی سرطان سینه، آسیب دیدن مسیرهای لنفاوی و درمان های تکمیلی همچون شیمی درمانی و رادوتراپی است که در ادمه به طور کامل، در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
به طور کلی، یکی از مشکلات نسبتا شایع و پرعارضه و ناتوان کننده در دانش پزشکی «لنف ادم» است. لنف ادم به دو شکل اولیه یا ثانویه بروز می کند. نوع اولیه که ناشی از فقدان یا کمبود عروق یا غدد لنفاوی یا نقص عملکرد آن است و طیف بسیار زیادی از افراد جامعه از سنین نوزادی تا سالمندی را درگیر خواهد کرد. در همین رابطه به شما پیشنهاد میکنیم که مقاله درمان قطعی لنف ادم رو مطالعه بفرمایید.
آسیب دیدن مسیر های لنفاوی و ورم پستان
در حین عمل ماستکتومی یا همان جراحی سرطان سینه، معمولا مقداری از مسیر های لنفاوی آسیب میبیند؛ در این حالت، مایع لنف که پیش از این به راحتی گردش پیدا می کرد، به علت آسیب عروق لنفاوی، به سادگی امکان برگشت نخواهد داشت و گردش آن دچار اختلال می شود. نتیجه حاصل از این آسیب عروقی، تجمع مایع لنفاوی در بافت باقیمانده پستان یا پوست ناحیه و در نهایت بروز لنف ادم خواهد بود.
رادیو تراپی و ورم سینه پس از جراحی
هدف از رادیوتراپی بعد از عمل برداشتن پستان، از بین بردن و خارج کردن بقایای بافت سرطانی است. در رادیو تراپی بعد از عمل پستان، هنگامی که اشعه به سمت سلول های سرطانی هدف گیری می شود، همواره این امکان وجود دارد که به سلول های دیگر نیز آسیب برسد!
بعد از انجام رادیوتراپی، برخی از نواحی پوستی، چروک می شود. حتی در بعضی موارد شاهد ورم این قسمت ها نیز خواهیم بود که علت آن آسیب عروق لنفاوی ناحیه و اختلال در مسیر هدایت مایع لنف از پستان خواهد بود. البته در حال حاضر دستگاه های با استاندارد علمی مناسب در کشور موجود است که، احتمال آسیب را به حداقل می رساند.
تکنسین ها و رادیو تراپیست های حرفه ای و مجرب با استفاده از تکنولوژی نوین، دوز اشعه را طوری تنظیم می کنند که حداقل آسیب به بافت طبیعی و حداکثر آن به بافت سرطانی برسد. در این صورت، نگرانی شما عزیزان تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کند؛ اما این نگرانی به طور کامل رفع نخواهد شد. لذا ضمن مراجعه به مراکز معتبر رادیوتراپی، لازم است اقدامات پیشگیرانه از لنف ادم را جدی بگیرید.
شیمی درمانی و ورم پستان
شیمیدرمانی پس از جراحی سرطان سینه یا قبل از عمل نیز، میتواند به عروق لنفاوی آسیب برساند و توانایی آنها را در تخلیه مایع لنفاوی از بافتها کاهش دهد. برخی داروهای شیمیدرمانی ممکن است عوارضی مانند التهاب یا انسداد در عروق لنفاوی ایجاد کنند، که منجر به تجمع لنف و بروز لنف ادم میشود.
چرا ورم در قسمت پستان مهم است؟
اهمیت کنترل ورم پستان دو علت اصلی دارد؛ علت اول این است که اگر بافت پستان متورم و دردناک باشد، همانند یک مانع عمل کرده و مایعی که از دست به سمت تنه هدایت می شود، نمی تواند از پستان عبور کند و به تنه لنفاوی واقع در شکم بریزد. بعضی از افراد اظهار می دارند که ” دستم را به طور مداوم ماساژ می دهم، ولی درد رفع نمی شود”. در این گونه مواقع، معاینه دقیق وضعیت پستان ضروری است. اگر ورم پستان دارید حتما باید به پزشک لنفولوژیست مراجعه کنید.
مسئله دوم کیفیت زندگی فرد است. تصور کنید که فرد جراحی پستان انجام داده است و در طی جراحی، بخش محدودی از بافت برداشته شده است. حتی گاهی ممکن است در جراحی برداشتن کامل پستان، بخشی از عضله نیز خارج گردد. در این صورت ایجاد تورم و سنگینی در اندامی که ضعف عضلانی نیز دارد، برای بیمار خوشایند نخواهد بود و قطعا کیفیت زندگی وی را مختل می کند. بنابراین از بین بردن این ورم بسیار اهمیت دارد و باید با اقدامات مناسب درمانی تلاش کرد که این تورم رفع گردد.www.mayoclinic.org
از بین رفتن تعادل بدن در ورم پستان
هنگامی که بافت پستان در جراحی ماستکتومی برداشته می شود، بدن تلاش می کند از عضلات پشتی و گردن کمک بگیرد تا بتواند تعادل سابق خود را حفظ کند؛ در واقع در جراحی های برداشتن یک پستان، بدن ما این هوشمندی را دارد که از عضلات دیگر کمک بگیرد تا ضعف عضلات منطقه را جبران کند. تصور کنید که این عضلات تلاش کنند تا جایگزین عضلات سابق شوند و در عین حال فرد ورم و درد هم داشته باشد! قطعا در این گونه موارد، بهم ریختن تعادل عضلانی و تورم منطقه باعث ایجاد حس ناخوشایند، درد و حساسیت لمسی در منطقه جراحی خواهد شد.
وضعیت ضد درد در ورم پستان
اکثر افرادی که به دلیل شکایت از درد و ورم پستان مراجعه می نمایند، در اثر درد و سنگینی، حالت خمیده ای پیدا می کنند. این افراد تلاش دارند تا برای جلوگیری از درد، بدن خودشان را جمع کنند که در اصطلاح پزشکی به آن پوزیشن ضد درد گفته می شود. نتیجه این وضعیت و پوزیشن به هم خوردن شکل اسکلت خواهد بود. در واقع، وقتی به طور مداوم حالت بدن به گونه ای باشد که خود را جمع کنید، باعث می شود به مرور عضلات پشتی تقویت نشود و حالت خمیدگی، با احساس ضعف همراه گردد؛ در نهایت نیز دردهای اسکلتی روز به روز بیشتر و بیشتر خواهد شد.
هدف از لنف تراپی پس از جراحی پستان
هدف اصلی ما در لنف تراپی بعد از درمان های اصلی سرطان پستان، در واقع از بین بردن آسیب های ایجاد شده در طی جراحی های ماستکتومی است. یک لنفوتراپیست قصد دارد با این کار عوارض ناشی از درمان های سرطان را رفع نموده و کیفیت زندگی بهتری را برای فرد فراهم نماید. بهتر است بدانید و باور داشته باشید که شما واقعا مشکلی ندارید و می توانید همان انسان قوی ثابت باشید؛ به شرط آن که تلاش کنید.
باور های غلط در لنف تراپی و کاهش ورم پستان
بافت پستان، بخشی از هویت زنانه یک فرد است؛ فردی که یک ارتباط جنسی دارد در صورت ایجاد ورم پستان ممکن است ارتباط را قطع کند؛ زیرا در این گونه موارد، از دید شخص لمس پستان باعث درد بیشتر می شود. قطع رابطه جنسی به هیچ عنوان منطقی نیست! در واقع، یک ارتباط جنسی سالم باید به طور مداوم بین زوجین انجام گیرد؛ بنابراین، ما باید کمک کنیم فرد ورم پستان خود را با ماساژ یا ورزش از بین ببرد؛ نه این که آن را فراموش کند.
باور غلط دیگر این است که فرد مبتلا به التهاب شدید پستان، به علت احساس درد در ناحیه سینه، از به کار بردن سوتین امتناع می نماید؛ چون در بسیاری از مواقع، در اثر استفاده از سوتین احساس درد در ناحیه پستان افزایش پیدا می کند. این یک باور صد در صد غلط است! زیرا سوتین سنگینی ایجاد شده در پستان را می گیرد و باعث کاهش ورم، و ایجاد تعادل در عضلات ناحیه قفسه سینه، پشت و شانه می شود.
ورم سینه و استفاده از سوتین بعد از جراحی
بافت پستان، بافتی است که از بدن به سمت خارج کشیده شده است؛ به این معنی که تحت تاثیر جاذبه زمین قرار دارد. بنابراین وقتی یک خانم سوتین نپوشد، سینه ها به سمت زمین کشیده می شوند و ورم پستان نیز بیشتر می گردد. خاطرتان باشد، اولین قدم در پیشگیری از ایجاد ورم بعد از جراحی پستان استفاده از سوتین مناسب است.
معمولا بعد از جراحی، متخصصین استفاده از سوتین های مخصوص را پیشنهاد می کنند؛ اما بعد از مدتی و در صورت نیاز به رادیوتراپی باید سوتین را کنار گذاشت. البته در حین شیمی درمانی استفاده از سینه بند، مشکلی ایجاد نمی کند و باید از آن استفاده کنید. از حدود ۱۰ تا ۱۲ روز بعد از عمل برداشتن بافت سرطانی سینه، زمانی که جای ورم بهتر شد می توانید به سراغ سوتین های معمولی بروید.
محدودیت نپوشیدن سوتین در دوره رادیو تراپی
تنها محدودیتی که شما در مورد استفاده از سوتین دارید، در طول دوره رادیوتراپی است که بافت پستان حساس است!منع پوشیدن سوتین تا زمانی است که سوختگی پوست در اثر رادیوتراپی ترمیم شود؛ مدت زمان رفع سوختگی نیز در افراد مختلف متفاوت بوده و معمولا بین یک تا یک و نیم ماه از بین می رود.
سوتین های طبی
سوتینهایی با بندهای پهن و قسمتهای جانبی عریض، گزینههای مناسبی به شمار میروند. استفاده از سوتینهای فنردار به دلیل اینکه ممکن است مسیر تخلیه لنف را مسدود کند، توصیه نمیشود؛ بنابراین، بهتر است به جای آنها از سوتینهای بدون فنر استفاده کنید. همچنین، نیمتنههای طبی یا معمولی گزینه بهتری هستند، زیرا به راحتی میتوان آنها را حتی روی باند نیز پوشید و به بدن فشار کمتری وارد میکنند.
ابزار های بند سوتین
ابزارهای خاصی با جنس سیلیکونی وجود دارند که روی بند سوتین قرار میگیرند و آن را پهنتر میکنند. این ابزار با قیمت کمی در دسترس است و در صورت خرید سوتین نامناسب، میتوانید با مشورت پزشک از آن برای اصلاح مشکل استفاده کنید. به این ترتیب، نیازی به خرید مجدد سوتین نخواهید داشت و از هزینههای اضافی جلوگیری میشود.
استفاده از کرم های ویژه پس از رادیوتراپی
معمولا متخصصین بعد از رادیوتراپی کرم های مخصوصی را تجویز می نمایند، که به رفع سریع تر التهاب پستان کمک می کنند؛ این کرم ها باید بسیار آرام بر سطح پوست مالیده شوند تا گردش لنفاوی پوست را بهبود ببخشند. از سوی دیگر، وقتی این کرم ها به آرامی بر روی سطح آسیب دیده مالیده شوند، ماساژ سطحی نیز انجام می گیرد و این کار در بهبود گردش لنفاوی موثر است؛ البته این ماساژ باید به نوعی باشد که اصلا به پستان فشاری وارد نگردد!
ورم پستان در صورت برداشت کامل بافت پستان
اگر بافت پستان به طور کامل برداشته شود، آیا همچنان احتمال ایجاد ورم وجود دارد؟ پاسخ این سوال مثبت است: “بله، همچنان ممکن است ورم پستان ایجاد شود!” در واقع، پوست از بافتهای مختلفی مانند لایههای جلدی، چربی و بخشی از عضلات تشکیل شده است. حتی پس از برداشتن کامل بافت پستان، مقداری از این بافتها باقی میماند و مایع لنفاوی میتواند در زیر همین پوست تجمع پیدا کند.
خوشبختانه امروزه می توان با ابزارهای مختلفی که شرکت های تجهیزات پزشکی در اختیار پزشکان و متخصصان لنفولوژیست قرار می دهند، ورم سینه را درمان کرد. از این رو ما همیشه قدران این شرکت ها هستیم که در دوره سخت لنفوتراپی ما را تنها نگذاشتند.
اسکار جراحی پستان و ورم پستان
تصور کنید یک اسکار جراحی (خط برش) روی بافت پستان وجود داشته باشد که آن هم، جریان لنف را مسدود کند! در چنین شرایطی، پستان معمولا شروع به ورم کردن می کند. درواقع یکی از دلایل اصلی ورم پستان میتواند برشهای جراحی یا محل نمونهبرداری باشد. برای کاهش این ورم، میتوانید به آرامی ناحیه اطراف اسکار را ماساژ دهید تا نرمتر شود و جریان لنف بهبود پیدا کند. ماساژ قسمت بالای پستان باید به سمت سرشانه و قسمت پایین به سمت شکم انجام شود. بنابراین،
روش های از بین بردن ورم پستان
روش اول برای از بین بردن ورم پستان که ساده ترین روش نیز محسوب می شود، ماساژ روزانه پستان است؛ در صورت ابتلا به ورم پستان، باید ماساژ پستان را به صورت مرتب و روزانه در برنامه خود داشته باشیم. البته در طول دوره رادیوتراپی ماساژ ممنوع است. هرچند بهتر است در طول این دوره بدن را بی حرکت نگه ندارید و سعی کنید با انجام ورزش های مخصوص، به از بین رفتن ورم کمک کنید. کسانی که بخشی از پستان را برداشته اند ولی هنوز بخشی از آن باقی مانده است هم می توانند از ماساژ سینه بهره ببرند.
نکته دوم این است که افرادی که بافت پستان آنها برداشته شده، ممکن است در محل ورم دچار چروکیدگی شوند. یکی از روشهای مؤثر برای رفع این مشکل، استفاده از پروتز است. پروتز نه تنها به کاهش ورم در ناحیه پستان کمک میکند، بلکه باعث حفظ تعادل بدن نیز میشود، البته به شرطی که از پروتزهای استاندارد استفاده شود. پروتزهای صرفاً ظاهری یا بافتنی تاثیری در بهبود شرایط شما ندارند؛ توصیه میشود، حتما مقاله پروتز پستان در بیماران مبتلا به لنف ادم را مطالعه نمایید.
بانداژ نیز یکی از روشهای مؤثر برای کاهش ورم سینه است. لنفوتراپیستها از پدهای مخصوصی استفاده میکنند که بسته به محل ورم، آنها را برش داده و زیر بانداژ یا سوتین قرار میدهند. این روش درمانی نه تنها به کاهش ورم کمک میکند، بلکه باعث کاهش درد و حساسیت در ناحیه جراحی نیز میشود. بانداژ در صورتی که به درستی انجام شود، میتواند نتایج بسیار خوبی داشته باشد. با این حال، استفاده نادرست از بانداژ در ناحیه جراحی ممکن است مسیر لنف را مسدود کرده و مشکلات بیشتری ایجاد کند. بنابراین، بیماران بهتر است در کلینیک آموزشهای لازم را دریافت کنند و سپس طبق دستورالعملها درمان را در خانه ادامه دهند.
به گفته سایت mayoclinic، تقریباً ۲۰ تا ۴۰ درصد از بیمارانی که تحت جراحیهای مرتبط با سرطان سینه قرار میگیرند و غدد لنفاوی آنها برداشته میشود، به لنف ادم مبتلا میشوند. اگرچه لنف ادم به عنوان یک بیماری مزمن در نظر گرفته میشود اما با تشخیص زودهنگام و مداخلات مناسب، از جمله فیزیوتراپی، استفاده از لباسهای فشاری و گاهی گزینههای جراحی مانند بایپس لنفوریدی، می توان بهبودی قابل توجهی به دست آورد و کیفیت زندگی خود را مدیریت کرد.
تشخیص ورم بافت پستان پس از جراحی
وقتی ورم پستان اتفاق می افتد، ظاهر سینه همانند پوست پرتقال می شود و حالت چروک پیدا کرده و دانه های خاصی بر روی آن ظاهر می گردد؛ به طوری که در هنگام تماس، در محل فشار گودی باقی می ماند. بنابراین، در صورت ورم بافت پستان باید فورا به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص ورم بافت در اسرع وقت آن را درمان کند.
درد ورم بافت پستان بسیار زیاد است؛ ولی از بین بردن آن به راحتی انجام می پذیرد! وقتی با کمترین هزینه ممکن می توانید اقدام به از بین بردن آن کنید، نباید از این کار سر باز بزنید. دکتر شهپر حقیقت یکی از بهترین لنفوتراپیست های تهران هستند که شما عزیزان با مراجعه به ایشان می توانید تا حد زیادی از بهبود ورم پستان خود بعد از عمل جراحی منطقه اطمینان حاصل نمایید.