همانطور که می دانید، لنف ادم یک بیماری پیشرونده است که میتواند با عوارض آزاردهنده و گاهی ناتوانکننده همراه باشد. عوارض لنف ادم معمولاً در مراحل اولیه شامل تورم خفیف و احساس سنگینی است، اما در صورت عدم کنترل ممکن است به تورم مزمن اندامها، عفونتهای مکرر و احساس سنگینی و درد شدید منجر شود. این مشکلات نه تنها حرکت و کارایی فرد را محدود میکنند، بلکه میتوانند باعث آسیبهای عصبی و مفصلی و حتی اختلالات روانی مانند افسردگی و کاهش کیفیت زندگی شوند.
در ادامه این مقاله، بهطور جامع به بررسی عوارض، عوامل خطر و روشهای کنترل لنف ادم خواهیم پرداخت تا به شما در مدیریت این بیماری کمک کنیم.
شایع ترین عوارض لنف ادم
عوارض لنف ادم معمولاً در مراحل اولیه شامل تورم خفیف و احساس سنگینی است، اما در صورت عدم کنترل، این علائم شدت یافته و میتوانند زندگی روزمره بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. از جمله شایع ترین عوارض این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونتهای ناشی از لنف ادم: یکی از شایعترین عوارض لنف ادم، عفونتهای نسج نرم است که بهویژه در ناحیه مبتلا به لنف ادم ایجاد میشود. این عفونتها ممکن است به بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشند و در برخی موارد به عفونتهای شدیدتری مانند سلولیت منجر شوند.
- سنگینی، درد و محدودیت حرکت: تورم ناشی از لنف ادم میتواند باعث ایجاد سنگینی در عضو مبتلا، کاهش توان حرکتی و درد شود. این محدودیتها نه تنها عملکرد فرد را در محیطهای کاری و خانگی کاهش میدهند، بلکه آسیبهای مفصلی و عصبی نیز ممکن است ایجاد کنند.
- اثرات روانی و اجتماعی: افراد مبتلا به لنف ادم ممکن است با مشکلات روانی نظیر افسردگی، اضطراب و کنارهگیری اجتماعی روبهرو شوند که به شدت بر کیفیت زندگیشان تاثیر میگذارد.
چه کسانی در معرض خطرات عوارض لنف ادم هستند؟
اگرچه نمیتوان به طور قطعی پیشبینی کرد که چه کسی دچار لنف ادم خواهد شد، اما عواملی وجود دارند که احتمال بروز این بیماری را افزایش میدهند:
- جراحیهای وسیع و تخلیه غدد لنفاوی: جراحیهای گسترده که به تخلیه تعداد زیادی از غدد لنفاوی منجر میشوند، خطر ابتلا به لنف ادم و بروز عوارض آن را افزایش میدهند.
- پرتودرمانی و شیمیدرمانی: درمانهای پس از جراحی مانند پرتودرمانی و شیمیدرمانی ممکن است به آسیب به سیستم لنفاوی و تشدید لنف ادم منجر شوند.
- عفونتها و آسیبهای فیزیکی: عفونتهای دست و آسیب به عروق لنفاوی نیز از عواملی هستند که موجب افزایش عوارض لنف ادم می شوند.
- وزن بالا: افزایش وزن میتواند عوارض لنف ادم را تشدید کرده و فرآیند درمان را دشوارتر کند.
- تحرک نامناسب؛ فقدان تحرک عضو مبتلا لنف ادم مانند بازو و پا، یا استفاده بیش از حد از آنها موجب تشدید عوارض لنف ادم می شود.
- عود تومور؛ عود تومور یا رشد آن در ناحیه غدد لنفاوی زیر بغل میتواند حتی بدون عوامل خطر قبلی، سالها بعد موجب لنف ادم شود. بنابراین، مراقبت مداوم از اندامهای درگیر برای همه بیماران ضروری است، بهویژه برای افرادی که عوامل خطر دارند.
لازم به ذکر است با وجود تحقیقات وسیع در رابطه با استفاده از روشهایی مانند جراحی و پیوند غدد یا عروق لنفی، استفاده از سلولهای بنیادی، لیزردرمانی و…،هنوز درمان قطعی این عارضه مشخص نشده و مسلما بهتر است با رعایت توصیههای مربوط به زندگی با لنف ادم ، تا حد ممکن از بروز لنف ادم جلوگیری کرد. mayoclinic
روشهای کنترل لنف ادم
در حال حاضر درمان قطعی برای لنف ادم وجود ندارد، اما روشهای متعددی برای کنترل و کاهش عوارض آن پیشنهاد شده است. یکی از مهمترین این روشها احتقانزدایی مختلط (CDT:Combined Decongestive Therapy) است که برای اولین بار در سال 1995 توسط کمیته بینالمللی لنف ادم معرفی شد. این درمان شامل دو فاز است: فاز اولیه (حاد) و فاز نگهدارنده.
فاز اولیه (حاد)
در این فاز، بیماران تحت درمان روزانه برای مدت 2 تا 4 هفته قرار میگیرند. درمانها شامل:
- تخلیه لنفی دستی: این تکنیک ماساژ تخصصی به تخلیه مایعات اضافی از ناحیه مبتلا کمک میکند.
- بانداژ چند لایه: باندهای کشی برای کاهش تورم و تسریع تخلیه لنف استفاده میشوند.
- ورزشهای بازتوانی: تمرینات مخصوص به بهبود حرکت عضو مبتلا و کاهش تورم کمک میکنند.
- مراقبت از پوست: در این مرحله، مراقبت دقیق از پوست برای پیشگیری از عفونت و آسیب ضروری است.
فاز نگهدارنده
پس از اتمام فاز اول، بیماران باید آستین فشاری مخصوص را بپوشند و از بانداژ شبانه استفاده کنند. این اقدامات به حفظ اندازه و حجم مطلوب عضو مبتلا کمک میکند. ورزش و مراقبتهای پوستی در این فاز ادامه مییابند.
اگرچه این روش، روش قطعی درمان لنف ادم نیست، ولی برای کاستن از عوارض بیماری مانند سنگینی، زخم و عفونت اندام، آسیب به اعصاب عضو، ایجاد اختلالات اسکلتی مانند آرتروز گردن و سایر مفاصل و نیز اختلال در کیفیت زندگی فرد، به تمام بیماران تاکید میشود.
توصيههاي لازم برای پیشگیری از عوارض لنف ادم
پیشگیری از بروز لنف ادم و عوارض آن، بسیار مهم است. در اینجا به برخی از توصیههای کلیدی برای کاهش خطرات ناشی از لنف ادم اشاره میکنیم:
- اولین نکته برای کاهش عوارض لنف ادم این است که از انجام حرکات ناگهانی اندام و ورزش یا کار سنگین با این عضو خودداری کنید.
- از عوامل ایجادکننده عفونت و هرگونه صدمه یا فشار به عضو پرهیز کنید.
- در مواقع حساس، مانند آشپزی یا باغبانی، از دستکش محافظ یا کفش مناسب استفاده کنید
- برای تراشیدن موها از موبر برقی استفاده کنید.
- هنگام کوتاه کردن ناخنها دقت کنید تا به گوشه ناخن آسیبی وارد نشود.
- از هرگونه فشار دادن، تزریق به عضو مبتلا و حتی نیش حشرات اجتناب کنید.
- از قرار گرفتن در معرض حرارت خیلی بالا یا خیلی پایین خودداری کنید، زیرا این امر میتواند عوارض لنف ادم را تشدید کند.
- در مواردی که لنف ادم در اندام تحتانی وجود دارد، هنگام نشستن پاها را روی هم نیندازید.
- از زیورآلات یا لباسهای تنگ که روی پوست فشار ایجاد میکنند، استفاده نکنید.
- برای کاهش عوارض لنف ادم، از انگشتر و ساعت مچی در دست مبتلا استفاده نکنید.
- از باندهای کشی یا آستینهای کشی نامناسب استفاده نکنید.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید؛ غذاهای سرشار از پروتئین و کمنمک همراه با انواع سبزی و میوه توصیه میشود. حفظ وزن ایدهآل زیر نظر متخصصان یکی از مؤثرترین روشها برای پیشگیری و کنترل لنف ادم است.
- ورزشها و فعالیتهایی که تخلیه لنف را تسریع میکنند یاد بگیرید و به طور منظم انجام دهید.
- به طور منظم برای ویزیت به پزشک مراجعه کنید؛ با مشاهده هرگونه تغییر در حجم عضو، فوراً با پزشک تماس بگیرید و منتظر پیشرفت علائم نشوید.
- به علائم عفونت توجه داشته باشید؛ در صورت مشاهده نشانههای مشکوکی مانند قرمزی، درد، گرمی، تورم یا تب، فوراً پزشک را مطلع کنید.
- اگر قصد سفر با هواپیما دارید، بهتر است از آستین فشاری استفاده کنید یا عضو را با باندهای کمکشش بانداژ کنید.
- هنگام انجام فعالیتهای روزانه، به محض احساس خستگی کار را متوقف کنید؛ با ماساژ ملایم عضو و انجام چند حرکت کششی و سبک، از خطر ایجاد یا تشدید لنف ادم جلوگیری کنید.
سوالات متداول درباره عوارض لنف ادم
آیا استفاده نکردن از عضو مبتلا میتواند از بروز لنف ادم جلوگیری کند؟
اگرچه ممکن است برخی افراد به اشتباه فکر کنند که استفاده نکردن از عضو مبتلا از بروز لنف ادم جلوگیری میکند، اما یکی از علل شایع ایجاد ورم غدد لنفاوی، کمی تحرک اندام است! در حقیقت تحرک و استفاده از عضلات عضو مبتلا به تخلیه لنف کمک میکند؛ به همین دلیل، انجام فعالیتهای سبک روزمره ضروری است. لازم است به این نکته توجه شود که از مهمترین عوامل تخلیه لنف دست، وجود انقباضات عضلات دست در اثر حرکت دادن آن است.
بنابراین اگر هنگام نظافت یا سایر فعالیتهای روزانه در منزل با استفاده از دستکش از آسیب به پوست جلوگیری کنید، انجام این فعالیتها با فاصله و آرامش، موجب انقباض عضلات دست و تخلیه لنف میشود.
چطور میتوان از مشکلات مفصلی و محدودیت حرکتی جلوگیری کرد؟
یکی دیگر از عوارض لنف ادم مشکلات شایع پس از جراحی پستان خشکی مفصل شانه و محدودیت حرکت آن است که با انجام فعالیتهای روزمره و ورزش منظم میتوان از ایجاد آن جلوگیری کرد. بنابراین بهتر است صرفا از خسته کردن عضو و کار سنگین و مداوم با آن خودداری کنید.
خانم دکتر شهپر حقیقت، لنفولوژیست و اپیدمیولوژیست آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به لنف ادم و افزایش وزن ناشی از آن در کلینیک فیزیوتراپی و لنفوتراپی پویا در تهران هستند.