لنف ادم در کودکان: تشخیص و درمان لنف ادم در کودکان

ورم دست یا پای نوزاد بلافاصله بعد از تولد می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد. در بسیاری از موارد این تورم موقتی است و خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما گاهی اوقات علت آن به مشکلی عمیق‌تر در سیستم لنفاوی، یعنی لنف ادم مربوط است. لنف ادم در کودکان اختلالی نادر اما قابل مدیریت است که در صورت تشخیص و درمان به‌موقع می‌توان از عوارض آن پیشگیری کرد. تشخیص به‌موقع و آموزش خانواده نقش حیاتی در کاهش خطر و پیشگیری از لنف ادم دارند؛ رعایت نکات ساده روزانه، توجه به علائم اولیه و دریافت راهنمایی تخصصی می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند و روند رشد طبیعی کودک را تضمین نماید.

اگر فرزند شما علائمی مانند تورم ماندگار در اندام، احساس سفتی پوست یا نامتقارن بودن ورم دارد، لازم است به‌طور تخصصی بررسی شود. خوشبختانه با روش‌های نوین تشخیصی و درمانی، امکان کنترل بیماری و کمک به رشد طبیعی کودک وجود دارد. آگاهی و اقدام سریع والدین مهم‌ترین گام برای حفظ سلامت کودک در چنین شرایطی است.

لنف ادم کودکان چیست؟

لنف ادم در کودکان عمدتا از زمان تولد و به دلیل وجود برخی اختلالات و ناهنجاری های مادرزادی ایجاد می گردد؛ به طور کلی، در بسیاری از موارد، لنف ادم در کودکان از نوع اولیه بوده و زمان بروز آن متفاوت خواهد بود. در واقع، لنف ادم اولیه ناشی از اختلالات مادرزادی، ممکن است در هر سنی بروز کند. معمولا اولین علائم لنف ادم حاصل از اختلالات مادرزادی در سیستم لنفاوی، ورم روی دست و پا است، که می‌تواند در بعدو تولد، دوران بلوغ، سنین زیر ۳۵ سال و یا حتی گاهی سنین بالای ۳۵ سال، آشکار شود!

از دید پزشکان لنفوتراپیست معتبر از جمله دکتر شهپر حقیقت، وضعیت لنف ادم در کودکان با طی کردن سنین رشد، تغییر می کند. برای مثال، در بعضی موارد، شدت لنف ادم پس از رسیدن به دوران بلوغ کاهش یافته و حتی ممکن است تا حد زیادی رفع شود! یا گاهی اوقات در اثر افزایش وزن دوران بلوغ و عدم مراقبت صحیح، شدت ادم افزایش پیدا می‌کند. البته هر نوع ورم دست و پا در کودک و نوزاد، لنف ادم نیست و ممکن است منشاء دیگری داشته باشد.

جدول مقایسه‌ای ورم لنف ادم و ورم طبیعی در کودکان:

نشانه های وجود لنف ادم در کودکان یا نوزادان چیست؟

لنف ادم در سنین پایین معمولاً به‌صورت تدریجی خود را نشان می‌دهد و یکی از اولین مواردی است که والدین متوجه آن می‌شوند، وجود ورم یا بزرگی غیرعادی در دست یا پای کودک است. هرچند همه‌ی ورم‌ها به معنای لنف ادم نیستند، اما زمانی که این تورم پایدار باشد یا به شکل نامتقارن دیده شود، نیاز به بررسی پزشکی وجود دارد. آگاهی از نشانه‌ها کمک می‌کند بیماری زودتر تشخیص داده شده و مراقبت‌های لازم شروع شود.

مهم‌ترین نشانه‌های لنف ادم در کودکان و نوزادان:

• عدم تقارن اندام‌ها؛ بزرگ‌تر بودن یک دست یا پا نسبت به اندام مقابل.
• وجود تورم ماندگار؛ ورمی که بعد از چند روز یا هفته برطرف نمی‌شود.
• سفتی یا ضخیم شدن پوست؛ احساس غیرطبیعی در بافت اندام متورم.
• احساس سنگینی یا کاهش تحرک اندام؛ کودک تمایل کمتری به حرکت دادن دست یا پای درگیر دارد.
• عفونت‌های پوستی مکرر؛ در برخی موارد، تورم زمینه ابتلا به عفونت‌های مکرر را فراهم م

نوع دیگری از لنف ادم در کودکان، در زمان‌های طولانی پس از تولد نمود پیدا می کند؛ در واقع، فرد با یک اختلال یا ناهنجاری در سیستم لنفاوی خود به دنیا آمده و چند سال بعد از تولد متوجه نشانه های آن خواهد شد. در این گونه موارد نیز معمولا چند سال بعد از تولد یکی از دست ها یا پاها و یا اندام دیگر در بدن نسبت به سمت دیگر بزرگتر بوده و دچار ورم لنفاوی می شود. آنچه مسلم به نظر می رسد این است که علت بروز لنف ادم در کودکان همواره به وجود نوعی اختلال مادرزادی در عملکرد سیستم لنفاوی وی مربوط می شود.

علل بروز لنف ادم در کودکان چیست؟

همانطور که گفته شد، بروز لنف ادم در کودکان معمولاً به دلیل اختلالات و ناهنجاری‌های سیستم لنفاوی در دوران جنینی است. این مشکلات می‌توانند باعث کاهش یا ضعف عملکرد غدد و مسیرهای لنفاوی شوند و در نتیجه تخلیه مایع لنف به‌درستی انجام نگیرد. مهم‌ترین دلایل بروز لنف ادم در کوکان عبارتند از:

1. ناهنجاری‌های مادرزادی سیستم لنفاوی؛ در برخی کودکان، سیستم لنفاوی در دوران جنینی به‌طور کامل تکامل پیدا نمی‌کند و همین موضوع احتمال بروز لنف ادم را افزایش می‌دهد.
2. کاهش تعداد غدد لنفاوی در قسمت های مختلف بدن؛ کم بودن غدد لنفاوی زیر بغل، کشاله ران و غدد لنفاوی شکمی می‌تواند موجب افزایش احتمال ورم در بخش‌های مختلف بدن شود.
3. ضعف یا نارسایی مسیرهای لنفاوی؛ مجاری و رگ‌های لنفاوی وظیفه انتقال مایع لنف از اندام‌ها به عروق بزرگ‌تر را بر عهده دارند. اگر این مسیرها ضعیف باشند، مایع در اندام‌ها تجمع پیدا کرده و به‌مرور موجب لنف ادم می‌شود.

این عوامل می‌توانند شدت و الگوی بروز لنف ادم را در کودکان تعیین کنند و لازم است برای جلوگیری از پیشرفت آن، توسط پزشک متخصص بررسی و مدیریت شوند.

در صورت بروز لنف ادم در کودکان تازه متولد شده چه باید کرد؟

اگر در همان روزهای ابتدایی تولد، متوجه ورم غیرطبیعی در دست یا پای نوزاد شدید، مهم است که آن را جدی بگیرید. بسیاری از تورم‌ها در کودکان موقتی هستند و به دلیل تجمع مایعات پس از زایمان یا فشار در دوران بارداری ایجاد می‌شوند و طی چند روز برطرف می‌گردند. اما اگر ورم پایدار بماند، یک‌طرفه باشد یا همراه با سفتی پوست دیده شود، احتمال بروز لنف ادم مطرح می‌شود و نیاز به بررسی تخصصی دارد. در چنین شرایطی بهترین اقدام، مراجعه به پزشک متخصص لنفولوژی یا فوق تخصص عروق کودکان است تا علت دقیق مشخص شود.

به طور کلی، بسیاری از نوزادان در هنگام تولد، انواع مختلفی از اختلالات عروقی را تجربه می کنند. به طوری که این گونه اختلالات به عنوان ناهنجاری های شایع در زمان تولد به حساب می آیند. برای مثال، ممکن است در مسیر اتصال شریان ها به عروق، اختلالاتی وجود داشته باشند. حتی گاهی به دلیل بروز همانژیوم ها، نوزاد به اختلالات عروقی مبتلا می شود! این اختلالات عروقی عمدتا به شریان ها و عروق خونی مرتبط است؛ بنابراین نشانه های حاصل از آن را نباید با نشانه های لنف ادم در کودکان اشتباه گرفت.

در واقع، زمانی می توان یک ناهنجاری ظاهری مانند عدم تقارن در اندام های بدن را ناشی از بروز لنف ادم در کودکان دانست که اختلالات عروقی به عروق سیستم لنفاوی مربوط باشد. تشخیص افتراقی لنف ادم در کودکان باید بر اساس بررسی تمامی احتمالات یاد شده انجام گیرد.

تشخیص لنف ادم در کودکان چگونه انجام می شود؟

تشخیص افتراقی لنف ادم در کودکان تازه متولد شده اهمیت بسیاری دارد! از این رو، بهتر است ابتدا یک متخصص عروق، معاینات لازم را برای کودک انجام دهد؛ در واقع، متخصص عروق می تواند علت وجود ورم دست و پا در نوزادان یا سایر اختلالات موجود را بررسی کرده و نوع ناهنجاری عروقی را تشخیص دهد. همچنین، تشخیص محل ناهنجاری، به تصمیم‌گیری درباره درمان آن کمک خواهد کرد.

بررسی‌های اولیه مهمولا، شامل معاینه بالینی و در صورت نیاز، سونوگرافی یا تست‌های تکمیلی خواهد بود. برای تشخیص لنف ادم، پزشک متخصص ابتدا باید کلیه ناهنجاری های عروقی مربوط به شریان ها و رگ های خونی را بررسی نماید؛ در صورتی که اختلالی در سیستم خون رسانی بدن وجود نداشته باشد، آنگاه باید به دنبال نشانه های وجود اختلال در سیستم لنفاوی کودک بود. در نهایت، علت یابی لنف ادم در کودکان به صورت دقیق و در همکاری با یک پزشک لنفوتراپیست مجرب باید انجام گیرد.

هرگونه تأخیر در مراجعه می‌تواند باعث پیشرفت بیماری و سخت‌تر شدن درمان شود. بنابراین توصیه می‌کنم در صورت مشاهده ورم ماندگار، مراجعه سریع به متخصص را در اولویت قرار دهید تا در صورت تأیید لنف ادم، درمان زودهنگام آغاز گردد.

برای تشخیص لنف ادم در کودکان انجام چه آزمایش هایی لازم است؟

تشخیص لنف ادم در کودکان تنها به مشاهده تورم اندام محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند بررسی‌های دقیق پزشکی و آزمایش‌های تخصصی است؛ این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند علت اصلی بیماری مشخص شده و بهترین روش درمانی انتخاب شود. در ادامه رایج ترین روش های تشخیص لنف ادم را بررسی خواهیم کرد:

بررسی ژنتیکی

اختلالات ژنتیکی یکی از شایع‌ترین دلایل لنف ادم اولیه در کودکان هستند. در برخی موارد، نقص یا کمبود ژن‌های خاص باعث کاهش تعداد غدد یا ضعف عملکرد سیستم لنفاوی می‌شود. بررسی ژنتیکی به پزشک کمک می‌کند تا مشخص شود آیا کودک دچار یک سندروم مادرزادی است یا خیر. این اطلاعات اگرچه به‌طور مستقیم بیماری را درمان نمی‌کنند، اما در تصمیم‌گیری درباره روند مراقبت و انتخاب بهترین روش‌های کنترل تورم بسیار مؤثر خواهند بود.

معاینه و بررسی ارگان‌های بدن

هنگامی که احتمال وجود اختلال ژنتیکی مطرح باشد، پزشک تنها به بررسی دست یا پای متورم بسنده نمی‌کند. در این شرایط لازم است سایر اندام‌های حیاتی مانند قلب، ریه و دستگاه گوارش نیز ارزیابی شوند. برخی سندروم‌های ژنتیکی می‌توانند علاوه بر اندام‌های محیطی، اندام‌های داخلی را هم درگیر کنند. این معاینات دقیق به پزشک کمک می‌کند تا ببیند آیا لنف ادم محدود به اندام‌هاست یا نشانه‌ای از یک بیماری گسترده‌تر در بدن کودک محسوب می‌شود.

تصویربرداری تخصصی (لنفانژیو سینتوگرافی)

لنفانژیو سینتوگرافی یکی از روش‌های تخصصی تصویربرداری است که برای مشاهده مسیرهای لنفاوی و بررسی عملکرد آنها به کار می‌رود. در این روش، ماده‌ای رادیواکتیو با دوز پایین تزریق شده و سپس مسیر حرکت آن در سیستم لنفاوی ردیابی می‌شود. این آزمایش به‌ویژه زمانی اهمیت دارد که پزشک قصد بررسی امکان جراحی لنف ادم را داشته باشد. البته در ایران به دلیل محدودیت‌های جراحی، این روش کمتر انجام می‌شود، اما همچنان یکی از ابزارهای ارزشمند تشخیصی در دنیا محسوب می‌گردد.

آزمایش‌های متابولیک

اختلال در سطح پروتئین‌ها به‌ویژه آلبومین می‌تواند نقش مهمی در ایجاد یا تشدید لنف ادم داشته باشد. در برخی کودکان، بدن قادر به تولید کافی آلبومین نیست یا دفع بیش از حد آن از طریق کلیه‌ها اتفاق می‌افتد. این مسئله موجب برهم خوردن تعادل فشار مایعات و تجمع آن در بافت‌ها می‌شود. آزمایش‌های خون و ادرار برای بررسی سطح آلبومین ضروری هستند. در صورت وجود کمبود، پزشک ممکن است از درمان‌هایی مانند تزریق دوره‌ای آلبومین یا اصلاح رژیم غذایی کمک بگیرد تا وضعیت کنترل شود.

برای درمان لنف ادم در کودکان چه باید کرد؟

مدیریت لنف ادم در کودکان نیازمند برنامه‌ای منظم و تخصصی است. درمان تنها به کاهش تورم محدود نمی‌شود؛ بلکه شامل شناسایی علت، مراقبت‌های روزانه، آموزش کودک و پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت است. انجام اقدامات درمانی به‌موقع می‌تواند از تأثیر منفی لنف ادم بر رشد استخوان‌ها و اندام‌ها جلوگیری کند و کیفیت زندگی کودک را به شکل قابل توجهی بهبود دهد.

بررسی و درمان علت زمینه‌ای

اگر لنف ادم به دلیل اختلالات ژنتیکی یا متابولیکی قابل درمان باشد، تمرکز اولیه بر اصلاح این عوامل است؛ برای مثال، اختلالات متابولیسم آلبومین با دارودرمانی یا اصلاح رژیم غذایی قابل مدیریت هستند. اصلاح علت اصلی می‌تواند شدت ورم را کاهش دهد و احتمال پیشرفت بیماری را کمتر کند. در موارد ژنتیکی، حتی اگر درمان علت ممکن نباشد، اطلاع از وضعیت ژنتیکی به برنامه‌ریزی مراقبت و پیشگیری از عوارض کمک می‌کند.

آموزش کودک و خانواده

یکی از ارکان اصلی درمان لنف ادم، آموزش خانواده و در صورت امکان کودک است. در نوزادان، کنترل مستقیم ورم و مراقبت‌ها بر عهده والدین است؛ شامل ماساژ ملایم، استفاده از پوشش فشاری، ورزش‌های ساده برای اندام‌ها و حفظ بهداشت پوست. کودکان بزرگ‌تر که توانایی همکاری دارند، می‌توانند خود در انجام مراقبت‌های روزانه مشارکت کنند؛ مانند رعایت بهداشت، پوشیدن پوشش فشاری و انجام تمرین‌های سبک.  این آموزش‌ها به کنترل ورم و جلوگیری از پیشرفت آن کمک می‌کند. همچنین خانواده با آگاهی از وضعیت کودک می‌تواند مراقبت مستمر و حمایت عاطفی لازم را فراهم کند.

کنترل استرس و آرامش

کنترل استرس و ایجاد آرامش برای کودک نقش مهمی در روند درمان دارد؛ اضطراب می‌تواند باعث تشدید تورم و اختلال در فعالیت‌های روزمره شود. والدین باید محیطی آرام و حمایتگر برای نوزاد و کودک خود فراهم کنند و در صورت بزرگتر بودن، کودک را تشویق کنند تا فعالیت‌های مناسب خود را با احتیاط انجام دهد. ایجاد عادات روزانه منظم و رعایت توصیه‌های پزشک به کاهش فشار روانی و جسمی کودک کمک می‌کند.

پیشگیری از عوارض رشد

ورم مزمن می‌تواند رشد استخوان‌ها و اندازه اندام‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت باعث نامتقارن شدن اندام‌ها یا ایجاد انحنا در استخوان‌ها شود. درمان به موقع و مراقبت منظم شامل پوشش فشاری، ورزش‌های مناسب و پیگیری پزشکی می‌تواند از این عوارض جلوگیری کند و رشد طبیعی کودک را حمایت نماید.

علاوه بر این، پیشگیری از لنف ادم در خارج از منزل مانند مدرسه نیز در این کودکان اهمیت بسیاری دارد؛ مدرسه محیطی است که کودکان بخش زیادی از زمان خود را در آن می‌گذرانند و برای کودکان مبتلا، مراقبت از لنف ادم در مدسه، اهمیت ویژه‌ای دارد. مدیریت مناسب تورم، استفاده از پوشش‌های فشاری، اجتناب از ضربه یا فشار مستقیم روی اندام درگیر و آموزش کودک و مربیان می‌تواند از تشدید لنف ادم جلوگیری کند. با برنامه‌ریزی ساده و رعایت نکات روزمره، کودک می‌تواند در فعالیت‌های تحصیلی و ورزشی شرکت کند بدون اینکه سلامت اندامش به خطر بیفتد و والدین نیز با آگاهی و هماهنگی با مدرسه می‌توانند حمایت مؤثری ارائه دهند.

درمان لنف ادم در کودکان تا چند سالگی طول می کشد ؟

درمان و کنترل لنف ادم در کودکان ممکن است تا هر سنی ادامه داشته باشد؛ هر چند در بسیاری از موارد، کودک پس از طی کردن سنین کودکی، ممکن است به وضعیت مطلوب تری برسد. حتی گاهی در برخی سنین خاص مانند دوران بلوغ می توان این انتظار را داشت که در صورت مراقبت صحیح، وضعیت ورم لنفاوی در بدن اشخاص تحت تاثیر قرار گرفته و حتی کمتر شود.

این مساله را می توان به تغییرات هورمونی شدید در دوران بلوغ نسبت داد؛ هر چند نمی توان این گونه موارد را به عنوان قوانین ثابت برای لنف ادم در کودکان، نوجوانان و افراد بزرگسال در نظر گرفت، اما برای کودکانی که در سنین خیلی پایین، تحت نظارت یک پزشک متخصص بوده اند، رسیدن به این نتایج دور از انتظار نخواهد بود.

اصلی ترین گام برای درمان لنف ادم در کودکان این است که، کودک باید کمترین وابستگی را به والدین خود داشته باشد. این کار به او کمک می کند تا در طول زندگی خود، نحوه مراقبت از اندام درگیر با لنف ادم را به خوبی فرا گیرد؛ حتی اگر قرار باشد بازی یا فعالیت های بدنی داشته باشد. از سوی دیگر، کودک باید بداند که در محیط هایی غیر از خانه، چگونه باید از خود مراقبت کند! او باید پوشیدن جوراب و بانداژ و انجام ماساژ را به عنوان یک فعالیت ضروری و معمول روزانه در حد بهداشت فردی بپذیرد و آموزش ببیند. مسلما آمادگی روانی کودک به او کمک می کند تا در کنار مراقبت ها و کنترل لنف ادم، به فعالیت های روزانه خود پرداخته و زندگی شادی را در کنار همسالان خود تجربه نماید.

لنف ادم در کودکان که بیشتر به دلیل نقص‌های مادرزادی در سیستم لنفاوی (مانند بیماری‌های میلروی یا میگ)، عوامل ثانویه ناشی از جراحات، عفونت‌ها و یا درمان سرطان بروز می‌کند؛ شیوع پایین اما تأثیرگذاری دارد. آمارها نشان می‌دهند که این بیماری ممکن است کمتر از 1 درصد از کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.

نکات پایانی در لنف ادم کودکان

تشخیص و درمان لنف ادم در کودکان، فرایند زمانبر و دشواری به نظر می رسد؛ با این حال، صبوری پدر و مادر و پیگیری آن ها به کودک کمک می کند تا نحوه برخورد با این اختلال را آموزش ببیند. هر چه آشنایی و آگاهی کودک درباره اختلال لنف ادم افزایش یابد، برخورد او با درمان ها و کنترل ها بهتر خواهد بود.

نحوه برخورد والدین با این مساله نیز اهمیت دارد؛ حفظ آرامش و پیشگیری از انتقال استرس به کودکان باعث موثرتر بودن روند درمان و کنترل لنف ادم در کودکان خواهد شد. همچنین، لازم است والدین از کودک برای انجام مراقبت ها و کنترل لنف ادم کمک بگیرند. مشارکت کودک در فرایند درمانی باعث کاهش وابستگی وی به اطرافیان خواهد شد؛ این مساله کودک را برای حضور در اجتماع ساده تر خواهد کرد.

از نظر دکتر شهپر حقیقت، پزشک لنفوتراپیست، مراقبت باید تا زمان رسیدن به بلوغ با دقت ادامه یابد؛ در بسیاری از موارد، در زمان بلوغ و با ایجاد تغییرات هورمونی شدت ورم لنفاوی کاهش پیدا می کند. اما لازم است همیشه این امید و توجه وجود داشته باشد که کودکانی که مراقبت های مناسبی از اندام داشته اند و پاسخ درمانی مناسب نبوده، کاندیداهای مناسبی برای اعمال جراحی هستند که انتظار می رود تکنیک های موثر علمی به زودی در کشورهای زیادی در دسترس قرار گیرند.

منبع: پنجشنبه گپ دکتر شهپر حقیقت در پیج کلینیک لنف ادم