لنف ادم بعد از سرطان چیست و چگونه درمان می شود؟

آیا می‌دانستید که یکی از عوارض شایع و آزاردهنده پس از درمان برخی سرطان‌ها، بروز لنف ادم است؟ «لنف ادم و سرطان» رابطه‌ای تنگاتنگ دارند؛ چرا که لنف ادم اغلب پس از جراحی‌های مربوط به سرطان، پرتودرمانی یا حتی شیمی‌درمانی به وجود می‌آید. این عارضه با تجمع مایع لنفاوی در بافت‌های نرم بدن، به‌ویژه اندام‌ها، باعث تورم، درد و محدودیت حرکتی می‌شود و می‌تواند تأثیر عمیقی بر کیفیت زندگی بیماران داشته باشد.

خبر خوب این است که امروزه دیگر مانند گذشته «درمان لنف ادم بعد از سرطان» غیر ممکن نیست؛ با شناخت زودهنگام علائم و استفاده از روش‌های نوین درمانی مانند فیزیوتراپی تخصصی، بانداژ، مراقبت پوستی و تمرین‌های منظم، می‌توان این مشکل را تا حد زیادی کنترل و حتی از آن پیشگیری کرد. در این صفحه، هر آنچه باید درباره علل، علائم و بهترین روش‌های درمان لنف ادم پس از سرطان بدانید، در اختیار شماست

لنف ادم بعد از سرطان چیست؟

همانطور که گفته شد، لنف ادم وضعیتی است که به دلیل تجمع مایع لنفاوی در بافت‌های بدن، تورم غیرطبیعی ایجاد می‌شود؛ این مشکل معمولاً در بازوها یا پاها بروز می‌کند، اما ممکن است سایر نواحی بدن مانند گردن، صورت یا ناحیه قفسه سینه را نیز تحت تأثیر قرار دهد. ورم پا در بیماران سرطانی یکی از شایع‌ترین نشانه‌های لنف ادم است که به‌خصوص پس از درمان‌های سرطان پروستات مانند جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی به وجود می‌آید. لنف ادم بعد از سرطان پروستات یا سرطان های دیگر، ممکن است به سرعت پس از درمان خود را نشان دهد، یا به‌ تدریج و در طی چند ماه یا حتی سال‌ها ظاهر گردد..^cdc

چه چیزی باعث بروز لنف ادم بعد از سرطان می شود؟

لنف ادم می تواند ناشی از سرطان مانند وجود سرطان در زیر بغل یا روش های درمان Cancer مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی باشد؛ گاهی اوقات یک تومور سرطانی می تواند به اندازه ای بزرگ شود که سیستم لنفاوی را مسدود کند. جراحی برای برداشتن سرطان ممکن است غدد لنفاوی یا برخی از عروق حامل مایع لنفاوی را نیز حذف کند یا به آنها آسیب بزند؛ همین موضوع می تواند باعث تجمع مایع در بافت های اطراف شود.

پرتو درمانی هم می تواند به عروق لنفاوی آسیب برساند و در نتیجه مایع لنفاوی بیش از حد در بافت ها ایجاد شود؛ تجمع این مایعات اضافه، باعث بروز لنف ادم بعد سرطان می شود. درباره ارتباط لنف ادم و سرطان باید گفت که خیلی از بیماران بعد از عمل جراحی سرطان دچار لنف ادم می شوند؛ این ادم لزوما به دلیل جراحی یا برداشتن غدد لنفاوی نیست، بلکه یکی از دلایل مهم آن ضعف عضلات است که با کاهش انقباضات عضلانی، میزان هدایت مایع لنف را کاهش می دهد.

گاها بیمار به دلیل دردی که در ناحیه تحت جراحی دارد، اندام درگیر را خیلی جابه جا نمی کند و یا بالا نمی برد؛ این کاهش تحرک می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید ورم در ناحیه آسیب دیده شود و مشکلات بیشتری در روند بهبود برای بیمار به وجود آورد.

میزان بروز لنف ادم در بیمارانی که دچار سرطان پستان شده اند چقدر است؟

به طور متوسط، 25 تا 30 درصد خانم های مبتلا به سرطان پستان ممکن است به میزان متفاوتی لنف ادم بعد از جراحی سینه را تجربه کنند؛ یادتان باشد که ورم دست بعد از جراحی پستان کاملا طبیعی بوده و اکثر بیماران مبتلا به این عارضه، مستعد  ابتلا به لنف ادم هستند! اما شدت آن بسته به مشخصات بیماری، وسعت جراحی و انواع درمانهای کمکی مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی و هورمون تراپی در افراد مختلف متفاوت است. سبک زندگی هر فرد نیز، می تواند عامل موثری در ایجاد یا تشدید ادم لنفاوی باشد.

علائم لنف ادم  بعد از سرطان

علائم لنف ادم باتوجه به نوع و سطح بیماری، می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد؛ اما در اغلب موارد علائم آن به شرح زیر است:^cancer.gov

• بازو، پا یا سایر قسمت‌های بدن شما در ابتدا کمی ورم می کند، اما با گذشت زمان این ورم بیشتر می‌شود.
• پوست در ناحیه متورم سفت شده و گاهی اوقات احساس سوزن سوزن شدن دارد.
• بازو یا پای مبتلا به لنف ادم احساس سنگینی می کند.
• پوست ضخیم یا حالت چرمی پیدا می کند.

پیشگیری و کنترل لنف ادم در سرطان

از آنجایی که لنف ادم و سرطان ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و تقریبا اکثر درصد افرادی که تحت عمل جراحی برداشتن غدد لنفاوی قرار گرفته اند به این عارضه دچار می‌شوند، پیشگیری و کنترل تورم در مراحل اولیه اهمیت بسیاری دارد؛ از جمله اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از آسیب و عفونت در فرآیند درمان لنف ادم بعد از سرطان رحم، سینه، پروستات و …، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:^{hopkinsmedicine}

رعایت بهداشت مناسب در لنف ادم بعد از سرطان

اگر بعد از درمان سرطان دچار لنف ادم شده‌اید، مراقبت روزانه از پوست بخش مهمی از سلامت شماست. هر روز ناحیه‌ی آسیب‌دیده را به آرامی با آب و صابون ملایم بشویید. بعد از شست‌وشو، با یک حوله نرم و تمیز، پوست را به‌ آرامی خشک کنید. سپس از یک لوسیون مرطوب‌کننده استفاده کنید تا پوست نرم بماند و خشک یا ترک‌خورده نشود.

اگر خراش یا زخم کوچکی روی پوست ایجاد شد، آن را سریع با آب و صابون تمیز بشویید تا میکروب‌ها از بین بروند. بعد یک پماد ضدعفونی‌کننده روی زخم بزنید و با گاز استریل بپوشانید. بهتر است هر روز پانسمان را عوض کرده و زخم را چک کنید تا مطمئن شوید در حال خوب شدن است. این مراقبت‌های ساده، کمک زیادی به جلوگیری از عفونت و مشکلات جدی‌تر می‌کند.

داشتن فعالیت و ورزش منظم زیر نظر پزشک

فعالیت بدنی منظم می‌تواند نقش مهمی در کنترل لنف ادم و بهبود حال عمومی بعد از درمان سرطان داشته باشد. اما پیش از شروع هر نوع ورزش، حتماً با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید تا تمریناتی را انجام دهید که مناسب شرایط بدن شما باشد.وقتی برنامه تمرینی مناسب را دریافت کردید، می‌توانید این حرکات را به‌صورت روزانه و منظم انجام دهید. این تمرین‌ها به گردش بهتر خون و تخلیه مایع لنفاوی اضافی از بدن کمک می‌کنند.

یادتان باشد، وقتی عضلات به‌طور هدفمند منقبض می‌شوند، بدن راحت‌تر می‌تواند مایعات اضافی را از بافت‌ها خارج کند. این یکی از مهم‌ترین راه‌های کاهش لنف ادم است. در کنار ورزش، رعایت یک رژیم غذایی سالم و کم‌نمک نیز بسیار مؤثر است؛ چرا که کاهش مصرف نمک از جمع شدن مایعات در بدن جلوگیری می‌کند.

رعایت احتیاط در فعالیت‌های روزمره

اگر دچار لنف‌ادم هستید، مراقبت از ناحیه آسیب‌دیده اهمیت زیادی دارد؛ برای جلوگیری از خراش، بریدگی یا آسیب‌های جزئی که ممکن است منجر به تشدید تورم یا عفونت شوند، هنگام انجام کارهای دستی مانند دوخت و دوز، از وسایل ایمنی مانند انگشتانه یا دستکش استفاده کنید.

از انجام حرکات شدید، فشاری یا تکراری مانند مالیدن، کشیدن یا هل دادن ناحیه آسیب‌دیده خودداری نمایید؛ چراکه این حرکات می‌توانند باعث تحریک بافت‌ها، افزایش تورم یا حتی آسیب بیشتر شوند.برای اصلاح نواحی حساس بدن، به‌ویژه در نزدیکی عضو آسیب‌دیده، به جای استفاده از تیغ دستی که ممکن است موجب بریدگی شود، ریش‌تراش برقی گزینه‌ای ایمن‌تر است.

رعایت این نکات ساده در کارهای روزمره، به حفظ سلامت عضو آسیب‌دیده، پیشگیری از عوارض احتمالی و بهبود کیفیت زندگی کمک زیادی خواهد کرد.

پوشیدن لباس و وسایل محافظ مناسب

برای مراقبت بهتر از ناحیه آسیب‌دیده، به نوع پوشش و وسایل محافظی که استفاده می‌کنید توجه داشته باشید. هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند باغبانی، شست‌وشوی ظروف، یا استفاده از مواد شوینده قوی، حتماً از دستکش‌های محافظ یا وسایل ایمنی متناسب با نوع فعالیت استفاده کنید تا از تماس مستقیم با مواد آسیب‌رسان جلوگیری شود.

از پوشیدن لباس‌های تنگ، به‌ویژه در نواحی نزدیک به عضو آسیب‌دیده (مانند سرآستین یا کمرهای کش‌دار)، خودداری کنید. لباس‌های تنگ می‌توانند جریان طبیعی خون و لنف را محدود کرده و باعث تشدید تورم شوند. همچنین، از حمل کیف‌های سنگین، بار یا بسته‌هایی که ممکن است فشار اضافی به عضو درگیر وارد کنند، خودداری کرده و در صورت نیاز، بار را با سمت سالم بدن حمل کنید.

با انتخاب پوشش مناسب و اجتناب از فشار غیرضروری، می‌توانید از تشدید علائم لنف‌ادم جلوگیری کرده و به حفظ سلامت عضو آسیب‌دیده کمک کنید.

پیشگیری از آسیب و تشدید علائم در لنف‌ادم مرتبط با سرطان

هانطور که گفته شد، در طول درمان سرطان، اگر دچار لنف‌ادم شدید یا در معرض ابتلا به آن قرار دارید، مراقبت از ناحیه آسیب‌دیده بسیار اهمیت دارد؛ رعایت برخی نکات ساده می‌تواند به کاهش تورم، پیشگیری از عوارض و بهبود کیفیت زندگی کمک کند:

• اجتناب از اقدامات پزشکی در ناحیه آسیب‌دیده: از انجام تزریقات، گرفتن خون، یا هرگونه اقدام تهاجمی در عضوی که درگیر لنف‌ادم است، پرهیز کنید. این کارها باید تنها در سمت سالم بدن انجام شوند.

• حفظ دمای مناسب: از استفاده مستقیم وسایل خیلی داغ یا خیلی سرد مانند پد گرمایشی یا کیسه یخ بر روی عضو آسیب‌دیده خودداری کنید، چراکه این موارد می‌توانند به بافت‌ها آسیب برسانند یا وضعیت را بدتر کنند.

• توجه به علائم عفونت: در صورت بروز نشانه‌هایی مانند قرمزی، درد، گرمی غیرعادی، افزایش تورم یا تب، سریعاً با پزشک مشورت کنید. عفونت در ناحیه دچار لنف‌ادم می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد.

همیشه به خاطر داشته باشید که پیشگیری از لنف‌ادم یا کنترل آن پس از درمان سرطان، نیازمند مراقبت روزانه و ارتباط مداوم با پزشک است. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک مانند تورم یا احساس سنگینی در اندام، اقدام سریع برای تشخیص و درمان می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و روند بهبود را تسهیل نماید.

مراحل مختلف لنف ادم در بیماران سرطانی

پزشک با ارزیابی علائم و وضعیت شما، مرحله لنف ادم را تشخیص داده و درمان مناسب را انتخاب می‌کند. لنف ادم بسته به میزان پیشرفت تورم و تأثیر آن بر بافت‌ها، به مراحل زیر دسته‌بندی می‌شود:

• مرحله 1؛ در این مرحله، جریان سیستم لنفاوی غیرطبیعی است، اما هنوز علائم و نشانه‌های واضحی مشاهده نمی‌شود. این مرحله ممکن است بدون توجه باقی بماند.
• مرحله 2؛ در این مرحله، تجمع مایع لنفاوی منجر به تورم می‌شود. تورم معمولاً با بالا بردن اندام درگیر کاهش می‌یابد و فشار روی ناحیه ممکن است باعث ایجاد فرورفتگی شود.
• مرحله 3؛ تورم در این مرحله دائمی شده و حتی با بالا بردن اندام درگیر نیز برطرف نمی‌شود. فشار دادن روی ناحیه دیگر باعث فرورفتگی نمی‌شود. علاوه بر این، تغییراتی در پوست رخ می‌دهد که می‌تواند شامل ضخیم شدن و ایجاد زخم باشد.
• مرحله 4؛ در این مرحله، عضو درگیر به طور قابل توجهی بزرگ‌تر و تغییر شکل داده می‌شود. پوست ضخیم‌تر شده و جای زخم‌های گسترده‌ای ایجاد می‌شود.

تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت لنف ادم و کاهش عوارض آن کمک کند.

آیا لنف ادم بعد از سرطان خطرناک است؟

لنف ادم به طور کلی خطر ابتلا به عفونت را در ناحیه متورم افزایش می‌دهد. این وضعیت به این دلیل رخ می‌دهد که سلول‌های دفاعی بدن که وظیفه مقابله با عفونت را بر عهده دارند، نمی‌توانند به‌درستی به آن بخش از بدن دسترسی پیدا کنند. در نواحی مبتلا به لنف ادم، زخم‌ها ممکن است با سرعت کمتری بهبود یابند و نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشند. علاوه بر این، این شرایط می‌تواند با عوارض روانی همراه باشد، مانند احساس ناراحتی، افسردگی، خجالت یا حتی عصبانیت، که ممکن است کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.

همچنین، تورم ناشی از لنف ادم ممکن است منجر به احساس سفتی یا درد در مفاصل ناحیه آسیب‌دیده شود، که می‌تواند تحرک و عملکرد روزمره فرد را مختل کند. هرچند این موارد تاثیر بسزایی در کیفیت زندگی بیماران دارد، ولی لنف ادم بعد از سرطان در صورتی خطرنک است که پیگیری و مدیریت نشود؛ با تشخیص و درمان به موضع این عارضه، می‌توانید بدون هیچ مشکلیبه زندگی طبیعی خود بازگردید.

چگونه لنف ادم ناشی از سرطان را مدیریت کنیم؟

همانطور که بارها در طول مطلب بالا گفته شد، لنف ادم مرتبط با سرطان، به‌ویژه پس از جراحی، نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصص و تجویز یک برنامه درمانی مناسب است؛ اقدامات اولیه شامل فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی متعادل و ماساژهای تخصصی، می‌تواند به کاهش تورم و مدیریت علائم این عارضه کمک بسیاری کند. برای پیشگیری یا کنترل بهتر لنف ادم، کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن از اهمیت بالایی برخوردار است. در مواردی که این روش‌ها نتیجه‌بخش نباشد، پزشکان ممکن است جراحی را توصیه کنند که با تخلیه مایع لنفاوی اضافی، تورم را کاهش می‌دهد.

توجه داشته باشید که درمان لنف ادم باید همراه با مدیریت اختلالات اسکلتی عضلانی مرتبط انجام شود؛ استفاده از متدهای پیشرفته و تمرینات تخصصی، مانند آنچه توسط دکتر حقیقت ارائه می‌شود، می‌تواند به بیماران کمک کند تا از عوارض این وضعیت رهایی پیدا کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.