علت ورم بدن بعد از عمل جراحی چیست؟

یکی از عوارض جانبی رفتن به اتاق عمل، ورم بدن بعد از عمل جراحی است! انجام جراحی در هر ناحیه از بدن، به ایجاد برش و تغییر در وضعیت بافت های بدن، منجر به بروز آسیب ها و تغییراتی در ناحیه تحت درمان خواهند شد. به طوری که گاه تغییرات بافتی منجر به احتباس مایعات (شامل مایعات بین بافتی، لنفوسیت ها و گلبول های سفید برای ترمیم قسمت های آسیب دیده) یا جمع شدن مایع لنف خواهند شد. به این ترتیب، ورم بدن بعد از عمل جراحی امری اجتناب ناپذیر است.

تشخیص علت ورم بعد از جراحی به درمان مناسب کمک می‌کند. پزشکان معمولاً روش‌هایی برای کاهش سریع‌تر ورم به بیماران آموزش می‌دهند؛ اما، درمان ورم لنفاوی بعد از عمل به روش های تخصصی و اصولی نیاز دارد. اصلی ترین روش ها برای درمان ورم لنفاوی بعد از عمل جراحی، استفاده از روش های تخصصی شامل بانداژ کردن، ماساژ دادن و استفاده از انواع کرم ها و پمادهای تجویز شده توسط پزشک لنفوتراپیست خواهد بود. ماساژ و بانداژ به کنترل ورم و پمادهای تجویزی به محافظت از پوست ناحیه کمک خواهند کرد.

در این مقاله قصد داریم علاوه بر بیان جزئیات ورم بدن بعد از جراحی، به برخی نکات مانند عوامل محرک یا فاکتورهای بازدارنده این نوع ورم اشاره کنیم.

مطالعه بیشتر: پیشگیری از ابتلا به لنف ادم

منظور از ورم بدن بعد از عمل چیست؟

به طور کلی، ورم بدن بعد از عمل جراحی یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی آن محسوب می‌شود. ورم یا اِدم به دو نوع اصلی، یعنی اِدم التهابی و لنف ادم (ورم لنفاوی) تقسیم می‌شود. میزان تورم بدن بعد از هر جراحی به شدت و میزان دستکاری‌های بافتی در ناحیه‌ای که تحت جراحی قرارگرفته بستگی دارد؛ هرچه وسعت مداخله و تغییرات بافتی بیشتر باشد، حجم تورم نیز افزایش پیدا می‌کند. این افزایش تورم معمولاً همراه با درد و ناراحتی زیاد است که می‌تواند بر روند بهبودی و راحتی بیمار تأثیر منفی بگذارد.

البته مقدار تورم ناشی از عمل جراحی، به نحوه پاسخ بدن بیمار به درمان هم بستگی دارد؛ به طوری که گاهی بدن یک فرد در اثر یک جراحی دچار تورم شدید می شود؛ در حالی که بدن شخص دیگر با همان جراحی، ورم چندانی نخواهد داشت.

علت و انواع ورم بدن بعد از عمل چیست؟

همانطور که گفته شد، ورم بدن بعد از عمل جراحی در دو حالت التهابی و لنفاوی دسته بندی می شوند؛ ورم التهابی در اثر زخم ها و برش هایی است که در ناحیه تحت درمان ایجاد می گردند، مانند ورم بعد از بخیه! اما ادم یا ورم لنفاوی به دلیل تغییرات اعمال شده در غدد و مسیرهای لنفاوی، در اعضای بدن به وجود می آید. در برخی جراحی ها، مخصوصا جراحی انواع سرطان مانند سرطان پستان، لازم است تعدادی از غدد لنفاوی خارج شوند تا از نفوذ سرطان به بخش های دیگر جلوگیری به عمل آید؛ این برداشتن غدد لنفاوی منجر به ورم لنفاوی خواهد شد.

به‌طورکلی ورم بدن بعد از جراحی، معمولا در قسمت های زیر بروز می کند:

1. ورم دست بعد از جراحی؛ ورم دست، یا لنف ادم دست، از عوارض رایج پس از جراحی سرطان پستان است که معمولاً به دلیل آسیب یا برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل رخ می‌دهد.
2. ورم پا بعد از جراحی؛ ورم پا بعد از جراحی معمولاً به دلیل تجمع مایعات در بافت‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند ناشی از کاهش جریان خون یا اختلال در غدد لنفاوی باشد که به آن لنف ادم پا نیز گفته می شود.
3. ورم جای بخیه بعد از جراحی؛ ورم جای بخیه بعد از جراحی یک واکنش طبیعی بدن، به تخریب بافتی ایجاد شده است، که به دلیل تجمع مایعات و فرآیندهای التهابی بروز می‌کند. این ورم معمولاً طی چند روز کاهش می‌یابد، اما برای بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عفونت، باید به درستی از آن مراقبت کرد.

به‌طورکلی، ادم های التهابی معمولا بین یک تا دو ماه به طور کامل برطرف می شوند؛ اما ادم لنفاوی بعد از جراحی، به درمان های تخصصی نیاز دارد. ورم لنفاوی بدن بعد از عمل جراحی، در اثر تجمع مایع لنف ایجاد می گردد؛ در واقع، هنگامی که مسیرها و قدرت سیستم لنفاوی در ناحیه جراحی دچار آسیب شده یا حذف شوند، جریان یافتن مایع لنف با اختلال مواجه خواهد شد. این مساله منجر به تجمع مایع لنف و ایجاد ورم لنفاوی پس از جراحی می شود؛ بنابراین باید راهی پیدا کرد تا بتوان مایع لنف را مجددا به گردش واداشت.^{medicalnewstoda}

طول درمان لنف ادم کاملا به شرایط بیمار، وضعیت بافت ها و اندام بدن او، میزان پاسخ دهی آن به درمان و میزان دقت در انجام درمان لنف ادم بستگی دارد.

تشخیص ورم بدن بعد از عمل چگونه انجام می گیرد؟

در برخی از جراحی ها علت ورم بدن بعد از عمل تنها از نوع التهابی خواهد بود، که درمان این نوع ادم ها کار ساده ای است؛ اما در برخی جراحی های پیچیده مانند جراحی برداشتن پستان توسط جراح پستان، لازم است بخش هایی از غدد لنفاوی زیر بغل و مسیرهای لنفاوی حذف شوند. در چنین مواردی، ورم دست، زیر بغل و حتی قفسه سینه و شکم، قطعا از نوع ورم لنفاوی خواهد بود. مراجعه به یک پزشک لنفوتراپیست برای معاینه دقیق و تعیین بهترین روش درمان ورم لنفاوی بعد از عمل جراحی، برای این گونه افراد الزامی است.

پزشک لنفوتراپیست از طریق بررسی وضعیت پوست در ناحیه جراحی و همچنین معاینه فیزیکی این ناحیه، متوجه تغییرات بافتی و شدت ورم خواهد شد. در نظر داشته باشید که درمان ورم لنفاوی بعد از عمل، کمی زمانبر است. با این حال، در صورت تشخیص به موقع این نوع ورم و شروع درمان، می توان در کمترین زمان ممکن آن را درمان نمود.^{medicalnewstoda}

برای درمان ورم بدن بعد از عمل جراحی چه باید کرد؟

برای درمان ورم بدن بعد از عمل جراحی، ابتدا باید نوع ورم تشخیص داده شود. به منظور بهبود ورم لنفاوی که آن را تحت عنوان لنف ادم نیز می شناسند، استفاده از روش های تخصصی الزامی است. بر اساس گفته دکتر شهپر حقیقت، پزشک لنفوتراپیست، بهترین و اصلی ترین روش برای درمان ورم دست و  پا بعد جراحی، استفاده از روش سی دی تی (CDT) است.

روش سی دی تی شامل ماساژ دادن عضو مبتلا به ورم و بانداژ کردن تخصصی آن است؛ این روش به عنوان یک درمان تخصصی، باید به بیمار آموزش داده شود. در واقع، بیمار زیر نظر یک پزشک لنفوتراپیست حرفه ای و مجرب، کلیه اصول مربوط به ماساژ دادن و بانداژ کردن را آموزش می بیند. ماساژ دادن به جریان یافتن مایع لنف در بدن کمک می کند؛ از سوی دیگر، بانداژ کردن از افزایش تورم بافت آسیب دیده ممانعت خواهد کرد. به این ترتیب، زمینه برای درمان ورم بدن بعد از عمل فراهم می گردد.

با توجه به این که ورم لنفاوی می تواند در زیر بغل، کشاله ران و یا ناحیه شکمی ایجاد شود، بنابراین نحوه ماساژ دادن و روش بانداژ کردن برای افراد مختلف، متفاوت خواهد بود! انتخاب بهترین روش درمان ورم بدن بعد از عمل در نواحی یاد شده، به عهده پزشک لنفوتراپیست مجرب و ماهر است. این نکته را در نظر داشته باشید که هر چه درمان ورم لنفاوی ناشی از جراحی دیرتر شروع شود، شدت آن بیشتر شده و درمان آن پیچیده تر خواهد شد.^{medicalnewstoda}

چه عواملی باعث تحریک ورم بدن بعد از عمل جراحی می شود؟

میزان تهاجمی بودن جراحی سرطان پستان یا هر نوع جراحی دیگر، بر شدت ورم بدن بعد از عمل تاثیر دارد؛ علاوه بر این، برخی سهل انگاری ها و عوامل می توانند منجر به تشدید ورم ناشی از جراحی شوند. از عوامل محرک ورم بدن بعد از عمل جراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انجام فعالیت های سنگین با اندام آسیب دیده
• دوش گرفتن با آب داغ
• استفاده از زیورآلات چسبان
• راه رفتن بدون کفش و جوراب مناسب در فضای باز
• ایجاد خراش یا عفونت های پوستی
• عدم استفاده از دستکش به هنگام انجام فعالیت هایی مانند باغبانی و شست و شو
• عدم استفاده از رژیم غذایی مناسب

برای پیشگیری از ورم لنفاوی بدن بعد از عمل چه باید کرد؟

انجام برخی مراقبت ها از بروز یا شدت گرفتن ورم بدن بعد از عمل جراحی، جلوگیری خواهد کرد؛ برخی از مهم ترین مراقبت ها بعد از عمل برای پیشگیری از ورم لنفاوی یا تشدید آن، عبارتند از:

• عدم استفاده از تخت های آفتابگیر، اتاق های بخار و سونا
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
• عدم انجام فعالیت های شدید با عضو آسیب دیده
• پرهیز از پوشیدن لباس های تنگ و چسبان
• پوشیدن کفش مناسب برای جلوگیری از ورم لنفاوی کشاله ران و پا
• حفظ سلامت پوست عضو آسیب دیده
• پرهیز از تزریق آمپول در اندام آسیب دیده یا خون گیری از این اعضا
• انتخاب یک رژیم غذایی مناسب زیر نظر پزشک متخصص تغذیه
• انجام ورزش های اصولی و تمرین های مناسب که به جریان یافتن مایع لنفی در بدن کمک می کنند

نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که در درمان ورم لنفاوی، مرحله ای تحت عنوان بانداژ کردن برای بیمار تعریف می شود؛ استفاده از باندهای کشی کمک می کند تا کنترل ورم بدن بعد از عمل راحت تر باشد.^{medicalnewstoda}

 طبق اطلاعات موسسه ملی سرطان (NCI)، بین ۵٪ تا ۱۷٪ از افرادی که بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان را انجام می‌دهند — که در آن جراحان یک تا سه غده لنفاوی را برمی‌دارند — دچار لنف ادم می‌شوند. برای افرادی که تحت عمل جراحی برش غدد لنفاوی زیر بغل قرار می‌گیرند — که در آن ۱۰ یا تعداد بیشتری از غده لنفاوی برداشته می‌شوند، این درصد به بین ۲۰٪ تا ۵۳٪ افزایش می‌یابد.

بر اساس نظر دکتر شهپر حقیقت، لنفوتراپیست معتبر و شناخته شده در تهران، نحوه صحیح انجام بانداژ برای عضو آسیب دیده و درگیر با لنف ادم باید به بیمار آموزش داده شود؛ در صورتی که بانداژ کردن به روش صحیحی انجام نگیرد، نمی تواند کمکی به درمان بیمار کند. در صورت نیاز به مشاوره بیشتر می توانید از طریق راه های ارتباطی ارائه شده، با دکتر حقیقت در تماس باشید.