یکی از عوارض جانبی انواع عمل های جراحی، ورم بدن بعد از عمل جراحی است. انجام جراحی در هر ناحیه از بدن، به ایجاد برش و تغییر در وضعیت بافت های بدن در آن ناحیه نیاز دارد. این گونه دستکاری ها منجر به بروز آسیب ها و تغییراتی در ناحیه تحت درمان خواهند شد. به طوری که گاه تغییرات بافتی منجر به احتباس مایعات (شامل مایعات بین بافتی، لنفوسیت ها و گلبول های سفید برای ترمیم قسمت های آسیب دیده) یا جمع شدن مایع لنف خواهند شد. به این ترتیب، ورم بدن بعد از عمل جراحی امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.
تشخیص علت ورم بدن بعد از عمل جراحی به پیدا کردن راه مناسب برای درمان آن کمک خواهد کرد. هر چند پزشکان جراح معمولا روش هایی را به بیمار آموزش می دهند تا بتوانند در مدت زمان کوتاه تری، حجم ورم ناشی از عمل جراحی را کاهش دهند. برای مثال، درمان ورم لنفاوی بعد از عمل به روش های تخصصی و اصولی نیاز دارد. در این مقاله قصد داریم علاوه بر بیان جزئیات ورم بدن بعد از جراحی، به برخی نکات مانند عوامل محرک یا فاکتورهای بازدارنده این نوع ورم اشاره نماییم.
مطالعه بیشتر: پیشگیری از ابتلا به لنف ادم
منظور از ورم بدن بعد از عمل چیست؟
به طور کلی، تورم بدن بعد از عمل جراحی یکی از شایع ترین عوارض ناشی از هر گونه جراحی به حساب می آید. انواع ادم یا ورم بدن معمولا در دو نوع التهابی و لنفاوی دسته بندی می شوند. حجم ورم بدن بعد از عمل، به میزان دستکاری های انجام شده در ناحیه تحت درمان مربوط است. در هر حال، هر چه میزان تغییرات اعمال شده در ناحیه تحت جراحی بیشتر باشد، بر میزان ورم نیز افزوده خواهد شد. در نتیجه، درد و ناراحتی ناشی از آن نیز آزار دهنده تر می گردد.
مقدار تورم ناشی از عمل جراحی، به نحوه پاسخ بدن بیمار به جراحی نیز بستگی دارد. به طوری که گاهی بدن یک فرد در اثر یک جراحی دچار تورم شدید می شود؛ در حالی که بدن شخص دیگر با همان جراحی، ورم چندانی نخواهد داشت.
علت ورم بدن بعد از عمل چیست؟
به طور کلی، انواع ورم بدن بعد از عمل جراحی در دو حالت التهابی و لنفاوی دسته بندی می شوند. ورم التهابی در اثر زخم ها و برش هایی است که در ناحیه تحت درمان ایجاد می گردند. اما ادم یا ورم لنفاوی به دلیل تغییرات اعمال شده در غدد و مسیرهای لنفاوی به وجود می آید. زیرا در برخی جراحی ها، مخصوصا جراحی انواع سرطان مانند سرطان پستان، لازم است تعدادی از غدد لنفاوی خارج شوند تا از نفوذ سرطان به بخش های دیگر جلوگیری به عمل آید.
ادم های التهابی معمولا بین یک تا دو ماه به طور کامل برطرف می شوند. اما ادم لنفاوی بعد از جراحی، به درمان های تخصصی نیاز دارد. ورم لنفاوی بدن بعد از عمل جراحی، در اثر تجمع مایع لنف ایجاد می گردد. در واقع، هنگامی که مسیرها و قدرت سیستم لنفاوی در ناحیه جراحی دچار آسیب شده یا حذف شوند، جریان یافتن مایع لنف با اختلال مواجه خواهد شد. این مساله منجر به تجمع مایع لنف و ایجاد ورم لنفاوی پس از جراحی می شود. بنابراین باید راهی یافت تا بتوان مایع لنف را مجددا به گردش واداشت.
اصلی ترین روش ها برای درمان ورم لنفاوی بعد از عمل جراحی، استفاده از روش های تخصصی شامل بانداژ کردن، ماساژ دادن و استفاده از انواع کرم ها و پمادهای تجویز شده توسط پزشک لنفوتراپیست خواهد بود. ماساژ و بانداژ به کنترل ورم و پمادهای تجویزی به محافظت از پوست ناحیه کمک خواهند کرد.
طول درمان لنف ادم کاملا به شرایط بیمار، وضعیت بافت ها و اندام بدن او، میزان پاسخ دهی آن به درمان و میزان دقت در انجام درمان لنف ادم بستگی دارد.
تشخیص ورم بدن بعد از عمل چگونه انجام می گیرد؟
در برخی از جراحی ها علت ورم بدن بعد از عمل تنها از نوع التهابی خواهد بود. درمان این نوع ادم ها کار ساده ای است. اما در برخی جراحی های پیچیده مانند جراحی برداشتن پستان توسط جراح پستان، لازم است بخش هایی از غدد لنفاوی زیر بغل و مسیرهای لنفاوی حذف شوند. در چنین مواردی، ورم بدن در نواحی زیر بغل و حتی قفسه سینه و شکم، قطعا از نوع ورم لنفاوی خواهد بود. مراجعه به یک پزشک لنفوتراپیست برای معاینه دقیق و تعیین بهترین روش درمان ورم لنفاوی بعد از عمل جراحی برای این گونه افراد الزامی خواهد بود.
پزشک لنفوتراپیست از طریق بررسی وضعیت پوست در ناحیه جراحی و همچنین معاینه فیزیکی این ناحیه، متوجه تغییرات بافتی و شدت ورم خواهد شد. در نظر داشته باشید که درمان ورم لنفاوی بعد از عمل، کمی زمانبر است. با این حال، در صورت تشخیص به موقع این نوع ورم و شروع درمان، می توان در کمترین زمان ممکن آن را درمان نمود.
برای درمان ورم بدن بعد از عمل جراحی چه باید کرد؟
برای درمان ورم بدن بعد از عمل جراحی، ابتدا باید نوع ورم تشخیص داده شود. به منظور بهبود ورم لنفاوی که آن را تحت عنوان لنف ادم نیز می شناسند، استفاده از روش های تخصصی الزامی خواهد بود. بر اساس گفته دکتر شهپر حقیقت، پزشک لنفوتراپیست، بهترین و اصلی ترین روش برای درمان ورم لنفاوی بعد از عمل جراحی، استفاده از روش سی دی تی (CDT) خواهد بود.
روش سی دی تی شامل ماساژ دادن عضو مبتلا به ورم و بانداژ کردن تخصصی آن است. روش سی دی تی به عنوان یک درمان تخصصی باید به بیمار آموزش داده شود. در واقع، بیمار زیر نظر یک پزشک لنفوتراپیست حرفه ای و مجرب، کلیه اصول مربوط به ماساژ دادن و بانداژ کردن را آموزش می بیند. ماساژ دادن به جریان یافتن مایع لنف در بدن کمک می کند. از سوی دیگر، بانداژ کردن از افزایش تورم بافت آسیب دیده ممانعت خواهد کرد. به این ترتیب، زمینه برای درمان ورم بدن بعد از عمل فراهم می گردد.
با توجه به این که ورم لنفاوی می تواند در زیر بغل، کشاله ران و یا ناحیه شکمی ایجاد شود، بنابراین نحوه ماساژ دادن و روش بانداژ کردن برای افراد مختلف، متفاوت خواهد بود. انتخاب بهترین روش درمان ورم بدن بعد از عمل در نواحی یاد شده، به عهده پزشک لنفوتراپیست مجرب و ماهر است. این نکته را در نظر داشته باشید که هر چه درمان ورم لنفاوی ناشی از جراحی دیرتر شروع شود، شدت آن بیشتر شده و درمان آن پیچیده تر خواهد شد.
چه عواملی باعث تحریک ورم بدن بعد از عمل جراحی می شود؟
میزان تهاجمی بودن جراحی سرطان پستان یا هر نوع جراحی دیگر، بر شدت ورم بدن بعد از عمل تاثیر دارد. علاوه بر این، برخی سهل انگاری ها و عوامل می توانند منجر به تشدید ورم ناشی از جراحی شوند. از عوامل محرک ورم لنفاوی بعد از عمل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انجام فعالیت های سنگین با اندام آسیب دیده
- دوش گرفتن با آب داغ
- استفاده از زیورآلات چسبان
- راه رفتن بدون کفش و جوراب مناسب در فضای باز
- ایجاد خراش یا عفونت های پوستی
- عدم استفاده از دستکش به هنگام انجام فعالیت هایی مانند باغبانی و شست و شو
- عدم استفاده از رژیم غذایی مناسب
برای پیشگیری از ورم لنفاوی بدن بعد از عمل چه باید کرد؟
انجام برخی مراقبت ها از بروز یا شدت گرفتن ورم لنفاوی بعد از عمل جراحی جلوگیری خواهد کرد. برخی از مهم ترین مراقبت ها بعد از عمل برای پیشگیری از ایجاد یا تشدید ورم لنفاوی عبارتند از:
- عدم استفاده از تخت های آفتابگیر، اتاق های بخار و سونا
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
- عدم انجام فعالیت های شدید با عضو آسیب دیده
- پرهیز از پوشیدن لباس های تنگ و چسبان
- پوشیدن کفش مناسب برای جلوگیری از ورم لنفاوی کشاله ران و پا
- حفظ سلامت پوست عضو آسیب دیده
- پرهیز از تزریق آمپول در اندام آسیب دیده یا خون گیری از این اعضا
- انتخاب یک رژیم غذایی مناسب زیر نظر پزشک متخصص تغذیه
- انجام ورزش های اصولی و تمرین های مناسب که به جریان یافتن مایع لنفی در بدن کمک می کنند
نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که در درمان ورم لنفاوی، مرحله ای تحت عنوان بانداژ کردن برای بیمار تعریف می شود. استفاده از باندهای کشی کمک می کند تا کنترل ورم بدن بعد از عمل راحت تر باشد.
البته بر اساس نظر دکتر شهپر حقیقت، لنفوتراپیست معتبر و شناخته شده در تهران، نحوه صحیح انجام بانداژ برای عضو آسیب دیده و درگیر با لنف ادم باید به بیمار آموزش داده شود. در صورتی که بانداژ کردن به روش صحیحی انجام نگیرد، نمی تواند کمکی به درمان بیمار کند. در صورت نیاز به مشاوره بیشتر می توانید از طریق راه های ارتباطی ارائه شده، با دکتر حقیقت در تماس باشید.
منابع:
