وقتی بحث لنف ادم مطرح میشود، اولین پرسشی که بسیاری از بیماران و همراهانشان میپرسند این است: “چه کسانی در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند؟” این نگرانی بهویژه در میان افراد در معرض خطر لنف ادم که سابقه جراحیهای بزرگ، پرتودرمانی یا شیمیدرمانی داشتهاند بیشتر به چشم میخورد. آگاهی از اینکه چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند، نهتنها برای پیشگیری از آن اهمیت دارد، بلکه میتواند باعث تشخیص سریعتر و درمان بهموقع شود.
به طور کلی، افرادی که جراحیهای مرتبط با سرطان انجام دادهاند، تحت شیمیدرمانی یا پرتودرمانی قرار گرفتهاند، و کسانی که اضافه وزن دارند یا فعالیت بدنی کمی دارند، بیشتر در معرض این بیماری هستند و اغلب تشخیص لنف ادم در آنها، در روزهای اولیه جراحی و درمان داده میشود؛ این افراد همان کاندیداهای لنف ادم محسوب میشوند و باید توجه ویژهای به مراقبت از بدن خود داشته باشند. در ادامه اطلاعات بیشتری از این افراد در اختیار شما قرار می دهیم.
| کاندیدای لنف ادم | دلیل افزایش ریسک | آمار و شواهد |
|---|---|---|
| بیماران سرطانی (بهویژه سرطان پستان) | جراحی غدد لنفاوی، رادیوتراپی، شیمیدرمانی، سروما | بروز تجمعی: 13.5% در ۲ سال، 30.2% در ۵ سال، 41.1% در ۱۰ سال |
| مبتلایان به سرطان سارکوم ران | جراحی + بازسازی اندام | حدود 12% ابتلا به لنفادم |
| افراد دارای تورم غدد لنفاوی | نشانه اختلال جریان لنف | 20% مبتلا به لنفادم طی ۲ سال در صورت عدم درمان |
| افراد با جراحی ارتوپدی/زیبایی | آسیب به عروق و مسیر لنفاوی | بیشتر در جراحیهای لگن یا لیفت بازو (نادر) |
| افراد دارای اضافهوزن یا چاقی مفرط | فشار بیشتر بر سیستم لنفاوی | 74% از افراد با BMI>50 دچار لنفادم |
| بیماران مبتلا به RA یا آرتریت پسوریاتیک | التهاب مزمن، انسداد مسیر لنف | نادر، اما ممکن در اثر التهاب طولانیمدت |
| افراد با سندرومهای مادرزادی (مثل Noonan) | نقص مادرزادی سیستم لنفاوی | حدود 49% در طول عمر دچار لنفادم |
بیماران سرطانی
افرادی که در مسیر درمان سرطان؛ خصوصا تحت جراحی (بخصوص برداشتن غدد لنفاوی)، رادیوتراپی یا شیمیدرمانی قرار گرفتهاند، در دسته افراد در معرض خطر لنف ادم هستند. در طی پژوهشی که در سال 2017، بر روی ۹۶۴ زن مبتلا به سرطان پستان انجام شد، میزان بروز تجمعی لنفادم ۱۳٫۵ درصد در دو سال، ۳۰٫۲ درصد در پنج سال و ۴۱٫۱ درصد در ده سال گزارش گردید. یافتهها نشان داد زنانی که تحت رادیوتراپی ناحیه زیر بغل قرار گرفتند، اضافهوزن یا چاقی داشتند، پس از جراحی دچار سروما (Seroma ، به تجمع مایع لنف یا سرم خون در زیر پوست گفته میشود که معمولا پس از جراحی خصوصا در محلهایی که بافت زیادی برداشته شده، ایجاد میشود) شدند.
این افراد، در اندام مبتلا شیمیدرمانی تزریقی دریافت کردند یا بیماری در مراحل پیشرفته داشتند، بهطور معناداری با خطر بیشتری برای ابتلا به لنفادم روبهرو بودند. این نتایج تاکید میکند که لنفادم از پیامدهای نسبتا شایع و رو به افزایش درمان سرطان پستان است و شناسایی و کنترل عوامل خطر میتواند نقش مهمی در پیشگیری و کاهش شدت آن داشته باشد. understanding lymphedema for people with breast cancer
یک مطالعه خاص در بیماران مبتلا به سرطان سارکوم ران که تحت جراحی و بازسازی قرار گرفته بودند، نشان داد که حدود ۱۲٪ از این بیماران در پی جراحی دچار لنفادم شدند. عواملی مانند جراحی عروق و بیماری قلبی از عوامل تهدیدکننده افزایش این احتمال بودند.risk factors for lymphedema after thigh sarcoma
افراد دارای تورم غدد لنفاوی
ورم غدد لنفاوی مانند غده کوچک در زیر بغل یا در ناحیه گردن که بدون علت عفونی یا آسیب موضعی مشخص ادامه یابد، میتواند افراد در معرض خطر لنف ادم را نشان دهد. این تورم، ممکن است نشانه انسداد یا کاهش کارایی جریان لنف باشد. در چنین شرایطی، ارزیابی لنفاتیک (آزمایشها یا تصویربرداریهایی که وضعیت سیستم لنفاوی را بررسی میکنند) معمولا توصیه میشود؛ زیرا تشخیص بهموقع اهمیت بسیاری دارد.
بر اساس پژوهشها، حدود ۲۰٪ از افرادی که با چنین تورمی مواجه میشوند، در صورتی که اقدامی برای درمان یا پیشگیری صورت نگیرد، طی دو سال آینده به لنفادم مبتلا خواهند شد. این آمار نشان میدهد که بیتوجهی به چنین علامتی میتواند عواقب طولانیمدت برای سلامت فرد بههمراه داشته باشد. به همین دلیل، مراجعه به پزشک متخصص و شروع درمانهای حمایتی مانند فشردهسازی، ورزش ملایم و مراقبت پوستی، میتواند خطر پیشرفت بیماری را بهطور چشمگیری کاهش دهد
افراد با سابقه جراحیهای ارتوپدی یا زیبایی
شواهد نشان میدهند که افت کارآمدی سیستم لنفاوی در نتیجه آسیبهای میکروواسکولار یا انسداد در مسیر تخلیه لنف، میتواند پس از جراحیهای گسترده ارتوپدی رخ دهد؛ بهخصوص زمانی که ساختارهای لنفاوی دچار آسیب شوند یا فشار و التهاب موجب تغییر مسیر تخلیه لنف گردد. در این صورت بیمار ممکن است با ورم بدن بعد از جراحی مواجهه شود که عارضه ای شایع اما قابل درمان است.
اغلب جراحیهای زیبایی بر بافتهای سطحیتر صورت یا بدن تاثیر دارند و معمولا شامل دستکاری یا برداشتن غدد لنفاوی نمیشوند، بنابراین خطر بروز لنفادم جدی در آنها کمتر است؛ در این شرایط زیباجو، فقط ممکن با عارضه ورم جای بخیه مواجه شود که در صورت نداشتن علائم خطر همچون تب، التهاب شدید، خونریزی و … معمولا جای نگرانی ندارد. اما لنفادم پس از جراحی های زیبایی خاص مانند لیفت بازو (براکیوپلاستی)، یک عارضه بسیار نادر است که در صورت آسیب به مسیرهای تخلیه لنفاوی یا گرههای لنفاوی ناحیه بازو ممکن است رخ دهد.در جراحیهای زیبایی مانند لیفت بازو، این مشکل نادر است اما در صورت آسیب به مسیرهای لنفاوی، امکان بروز لنف ادم در بازو وجود دارد.
افراد دارای اضافه وزن
مطالعات نشان میدهند که افراد چاق یا دارای اضافهوزن شدید، در زمره افراد در معرض خطر لنف ادم هستند.در یک نمونهگیری از ۱۷ مرکز درمان زخم در ایالات متحده، ۷۴٪ از بیماران با چاقی مفرط دچار لنفادم بودند. در حالی که این میزان در جمعیت عمومی بسیار کمتر است؛ همچنین در افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 50 دارند، لنفادم اغلب در اندامها؛ بهویژه در پایینتنه، مشاهده میشود؛ در حالی که افراد با BMI بین 30 تا 50 اغلب عملکرد لنفاوی طبیعی دارند. در BMI بالای ۵۰، معمولا ورم دست و پا در اندام تحتانی بیشتر مشاهده میشود.
البته چاقی تنها دلیل بروز تورم در اندام تحتانی نیست! موارد دیگری همچون وجود بیماریهای زمینه ای، پوشیدن کفش نامناسب، سرطان های خاص، نقرس و … نیز میتوانند باعث بروز این عارضه شوند. خوشبختانه امروزه روش های بسیاری برای کنترل ورم دست و پا ناشی از بیماری های مختلف وجود دارد که به راحتی میتوانید از آنها برای بهبود شرایط خود استفاده کنید.
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید یا پسوریاتیک
لنفادم در میان بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید (RA) یا آرتریت پسوریاتیک، بسیار نادر است. مطالعات مختلف این وضعیت را بهعنوان یک عارضهی «غیرمعمول» یا «نادر» توصیف میکنند. در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید، التهاب طولانیمدت میتواند عملکرد طبیعی سیستم لنفاوی را مختل کند. یک علت مهم، تجمع فراوردههای تجزیهشدهی فیبرین (fibrin degradation product) در درون مجاری لنفاوی است. این مواد، میتوانند باعث انسداد مسیر عبور لنف شوند و در نتیجه مایع در بافت تجمع پیدا کرده و ورم ایجاد شود.
علاوه بر این، التهاب شدید در RA ممکن است عملکرد عضلات صاف موجود در دیواره رگهای لنفاوی را تضعیف کند. این عضلات، مانند پمپهایی برای کمک به حرکت لنف عمل میکنند. آسیب یا ضعف در این عضلات، جریان طبیعی لنف را مختل کرده و مسیر ابتلا به لنفادم را هموار میسازد.
سندروم های مادرزادی و مشکلات ژنتیکی
چنانچه همچنان برای شما سوال است که چه کسانی در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند، افراد مبتلا به سندرومهای مادرزادی، در این دسته قرار میگیرند. برخی افراد، از بدو تولد یا در دوران کودکی دچار سیستم لنفاوی ناقص یا غیرطبیعی هستند؛ این سندرومها مانند سندروم Noonan ممکن است منجر به ورم اندامها شوند؛ بهعنواننمونه سندرم نونان (Noonan Syndrome) یک بیماری ژنتیکی نادر است که معمولا از بدو تولد وجود دارد. یک مطالعه مقطعی روی ۳۵ بیمار نشان داد که ۴۹٪ از آنها در طول زندگیشان دچار لنفادم میشوند.
جراحیهایی که خطر ابتلا به لنف ادم را افزایش میدهند
در میان افرادی که کاندیدای لنف ادم هستند، جراحیها بیشترین نقش را ایفا میکنند؛ بهعنوان مثال:
- جراحیهای مرتبط با سرطان پستان، بهویژه زمانی که غدد لنفاوی برداشته میشوند.
- جراحی لگن و پا که در آنها غدد لنفاوی کشاله ران آسیب میبینند.
- درمانهای تکمیلی مانند رادیوتراپی و شیمیدرمانی که به سیستم لنفاوی فشار مضاعف وارد میکنند.
این گروهها بیش از دیگران در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند و باید از همان ابتدا تحت نظر پزشک متخصص باشند.
شرایطی که احتمال ابتلا به لنف ادم را تشدید میکند
برای پاسخ به این که چه کسانی در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند، باید به عوامل تشدیدکننده نیز توجه کرد. برخی شرایط خاص میتوانند احتمال ابتلا به لنف ادم را افزایش دهند. مهمترین عواملی که میتوانند خطر ابتلا به لنف ادم را بیشتر کنند عبارتند از:
- شدت تهاجمی بودن جراحی؛ جراحیهای وسیعتر و آسیبزا بیشتر باعث آسیب به غدد لنفاوی و در نتیجه ابتلا به لنف ادم میشوند.
- عدم تحرک کافی عضو تحت جراحی؛ تحرک کم پس از جراحی میتواند باعث تجمع مایعات و افزایش احتمال ابتلا به لنف ادم شود.
- عدم تمرین برای حفظ دامنه حرکتی طبیعی عضو؛ انجام تمرینات مناسب برای حفظ حرکت عضو میتواند از بروز لنف ادم جلوگیری کند.
- افزایش وزن؛ افراد با وزن بالا بیشتر در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند چرا که فشار بیشتری به سیستم لنفاوی وارد میشود.
پیشگیری از بروز عارضه در کاندیدای لنف ادم
اگر شما هم جزو افراد در معرض خطر لنف ادم هستید، بهترین اقدام پیشگیرانه مراجعه به یک لنفولوژیست است؛ پزشک با بررسی وضعیت بدن، ارائه آموزشهای لازم و طراحی یک برنامه مراقبتی شخصی، به شما کمک میکند از ابتلا به لنف ادم یا پیشرفت آن جلوگیری کنید.
به توصیه متخصصان، بیماران باید بعد از جراحیهای مرتبط با سرطان، جلسات مشاوره با پزشک داشته باشند تا بتوانند از همان ابتدا اقدامات پیشگیرانه مانند بانداژ فشاری، ورزشهای مناسب و مراقبت پوستی را شروع کنند.
کاندیدای لنف ادم چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنند؟
اگر دچار تورم غیرعادی، احساس سنگینی یا سفتی در دست یا پا شدهاید که بهمرور زمان برطرف نمیشود، بهتر است این علائم را نادیده نگیرید. این نشانهها ممکن است از علائم اولیه لنفادم باشند که در صورت تشخیص زودهنگام، قابل کنترل و درمانپذیرتر هستند. بهویژه اگر سابقه جراحیهای سرطان، پرتودرمانی یا برداشتن غدد لنفاوی دارید، در صورت مشاهده هرگونه تورم، تغییر رنگ پوست یا درد غیرعادی، مشورت با پزشک متخصص لنفولوژی ضروری است.
پیگیری علائم اولیه و مراجعه بهموقع به پزشک میتواند از پیشرفت بیماری، عوارض پوستی و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری کند. درمان زودهنگام شامل توصیههای مراقبتی، بانداژ، لنفوتراپی یا استفاده از لباسهای فشرده است که تأثیر زیادی در کنترل وضعیت دارند. به یاد داشته باشید که آگاهی و اقدام بهموقع، کلید اصلی پیشگیری از پیشرفت لنفادم و حفظ سلامت درازمدت شماست.
8 دیدگاه دربارهٔ «کاندیدای لنف ادم؛چه کسانی در معرض ابتلا به لنف ادم قرار دارند؟»
سلام دکتر، شنیدم که بعد از رادیوتراپی احتمال لنف ادم زیاد میشه. اگه آدم ورزش سبک مثل شنا یا یوگا انجام بده، میتونه احتمال تورم رو کمتر کنه؟
سلام، بله ورزشهای سبک مثل یوگا یا شنا میتونن به بهبود گردش لنفاوی کمک کنن و احتمال لنفادم رو کاهش بدن. البته باید حرکات با نظر پزشک و بدون فشار به عضو درگیر انجام بشه.
دکتر من یه سوال دارم. برای کسی که غدد لنفاوی زیر بغلش برداشته شده، پوشیدن لباس تنگ یا سوتین سفت باعث تشدید لنف ادم میشه؟
سلام خانم قنبری، بله لباسهای خیلی تنگ میتونن جریان لنفاوی رو مختل کنن و خطر لنفادم رو بیشتر کنن. بهتره از لباسهای راحت و بدون فشار زیاد استفاده کنید.
سلام دکتر، اگه کسی لنف ادم خفیف داشته باشه، ماساژ لنفاوی رو از همون اول باید شروع کنه یا صبر کنه ببینه تورم خودش کم میشه؟
سلام، ماساژ لنفاوی تخصصی از مراحل اولیه میتونه خیلی کمککننده باشه و جلوی پیشرفت تورم رو بگیره. بهتره با لنفوتراپیست مشورت کنید تا برنامه مناسبی برای شما تنظیم بشه.
دکتر، وزن زیاد واقعا روی ایجاد لنف ادم تاثیر داره؟ من بعد از شیمیدرمانی کمی اضافه وزن پیدا کردم، لازمه رژیم خاصی بگیرم؟
سلام آقای راد، بله اضافهوزن میتونه فشار بیشتری به سیستم لنفاوی بیاره و احتمال لنفادم رو زیاد کنه. بهتره رژیم متعادل و فعالیت سبک داشته باشید تا وزن در محدوده سالم بمونه.