بروز ورم در اندام‌ها، به‌ویژه پاها، می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات مختلف در بدن باشد؛ یکی از سردرگمی‌های رایج بیماران و حتی برخی از پزشکان عمومی، تشخیص صحیح منشأ این ورم‌هاست. در بسیاری از موارد، افراد نمی‌دانند آیا با پدیده‌ای مانند واریس مواجه‌اند یا این علائم مربوط به بیماری مزمن و کمتر شناخته‌شده‌ای چون لنف ادم است.
واریس و لنف ادم دو اختلال مجزا در سیستم‌های وریدی و لنفاوی هستند که هر دو می‌توانند باعث ورم در اندام‌ها شوند، اما مکانیزم‌های متفاوتی دارند. واریس ناشی از نارسایی در بازگشت خون وریدی است که منجر به تجمع مایع در بافت‌ها می‌شود، در حالی که لنف ادم به دلیل اختلال در تخلیه مایع لنفاوی از بافت‌ها رخ می‌دهد. در مراحل پیشرفته، عدم درمان مناسب واریس می‌تواند به فشار بر سیستم لنفاوی منجر شده و زمینه‌ساز بروز لنف ادم شود. برای افتراق این دو، توجه به علائم بالینی، محل و نوع ورم، و استفاده از روش‌های تشخیصی مانند سونوگرافی و معاینه بالینی توسط پزشک متخصص ضروری است.
ویدئو ارتباط واریس و لنف ادم
در ویدئو زیر دکتر شهپر حقیقت، توضیحات کاملی در مورد ارتباط واریس با لنف ادم، در اختیار شما قرار می‌دهند و تفاوت های بین این دو عارضه را به صورت کامل برای شما توضیح خواهند داد.
تفاوت واریس و لنف ادم چیست؟
واریس یک اختلال مرتبط با سیستم وریدی است، که بازگشت خون به قلب را مختل می‌سازد؛ در حالی که لنف ادم به معنای اختلال در برگشت مایع لنف و جریان یافتن آن در بدن است. یعنی این دو عارضه به دو سیستم متفاوت در بدن مربوط هستند. اما جالب است بدانید که کم توجهی نسبت به درمان واریس، ممکن است بر عملکرد سیستم لنفاوی تاثیر گذاشته و در نهایت منجر به لنف ادم گردد!
در واقع، عواملی مانند واریس پیشرفته یا بیماری‌هایی مثل دیابت که باعث تغییر در ساختار و عملکرد عروق می‌شوند، می‌توانند فشار مضاعفی بر سیستم لنفاوی وارد کرده و روند طبیعی گردش مایعات را دچار اختلال کنند. به همین دلیل، در برخی افراد، لنف ادم تنها ناشی از اختلال لنفاوی نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از عوامل زمینه‌ساز می‌توانند آن را تشدید کنند؛ درست مانند تاثیر دیابت بر لنف ادم که در صورت عدم توجه ممکن است به یک مشکل جدی تبدیل شود.
برای تشخیص و درمان واریس و لنف ادم همزمان، باید به یک پزشک لنفولوژیست مراجعه نمود؛ تشخیص این که چه برنامه درمانی برای شما بهتر است، به عهده پزشک خواهد بود. او با ارزیابی دقیق می‌تواند یک برنامه درمانی کاملا شخصی‌سازی شده برای شما تعیین کرده و از این طریق، کیفیت زندگی شما بهبود بخشد.
ارتباط بین واریس و لنف ادم: آیا یکی باعث دیگری می‌شود؟
واریس یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به اختلال در عملکرد رگ‌های وریدی است. در این وضعیت، به‌دلیل اختلال در عملکرد دریچه‌های موجود در دیواره رگ‌ها، بازگشت خون به قلب به‌درستی انجام نمی‌شود و خون در رگ‌ها تجمع می‌یابد. این تجمع خون موجب گشادشدگی، برجستگی و پیچ‌خوردگی رگ‌ها (عمدتاً در اندام تحتانی) شده و در موارد پیشرفته می‌تواند به بروز درد، احساس سنگینی و تورم منجر شود.
در مقابل، لنف ادم یک بیماری مزمن و پیش‌رونده در سیستم لنفاوی است که بر اثر اختلال در تخلیه مایع لنف از بافت‌های بدن ایجاد می‌شود. در این حالت، مایع لنف که نقش مهمی در پاک‌سازی و ایمنی بافت‌ها دارد، در فضاهای بین‌بافتی جمع می‌شود و باعث ورم ماندگار و سفتی عضو درگیر می‌گردد. برخلاف واریس، لنف ادم معمولاً درد چندانی ندارد اما روند بهبود آن آهسته و نیازمند درمان‌های تخصصی و منظم است.
به طورکلی، واریس می‌تواند زمینه‌ساز بروز یا تشدید لنف ادم باشد، اما عکس آن به‌صورت مستقیم صادق نیست و نمیتوان واریس را جزء عوارض لنف ادم قرار داد!
چرا واریس باعث لنف ادم می‌شود؟
به گفته دکتر شهپر حقیقت لنفولوژیست و عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی، اگر واریس برای مدت طولانی درمان نشود، فشار ناشی از مایع جمع‌شده در بافت‌ها ممکن است عملکرد سیستم لنفاوی را نیز تحت تأثیر قرار دهد؛ در چنین شرایطی، فرد درگیر ترکیبی از دو اختلال خواهد بود که در علم پزشکی به آن فلبولنف ادم (Phlebolymphedema) گفته می‌شود؛ حالتی که هم رگ‌های وریدی و هم عروق لنفاوی درگیر شده‌اند و درمان آن پیچیده‌تر خواهد بود.
درواقع در مراحل ابتدایی واریس، سیستم لنفاوی وارد عمل می‌شود تا مایع اضافی را خارج کرده و مقداری از فشار وارد بر سیستم وریدی را کم کند. اما تمامی این کمک‌ها تا زمانی مفید هستند که در نهایت، شخص برای درمان مشکل واریس خود اقدام نماید؛ در غیر این صورت، سیستم لنفاوی نیز از کنترل این شرایط جا مانده و حتی فعالیت هر دو سیستم وریدی و لنفاوی نیز نمی‌تواند به جریان یافتن مایعات بدن و دور شدن آن‌ها از پاها کمک کند!
این حالت مایع تجمع یافته در آب میان بافتی حاوی پروتئین بالای نیز می‌شود و ادم نرم قبلی به یک ادم با قوام بیشتر تبدیل می شود که طبیعتا فشار و آسیب و عوارض بیشتری ممکن است بر پوست وارد کند. با این اوصاف، به نظر می‌رسد ارتباط بین واریس و لنف ادم در مراحل پیشرفته، کاملا قابل توجیه باشد.
چگونه می‌توان از لنف ادم و واریس پیشگیری کرد؟
بهترین راه پیشگیری از لنف ادم و تشدید واریس، رعایت مراقبت‌های اصولی است! برخی از مهم‌ترین مراقبت‌هایی که باید برای پیشگیری از تجمع مایع بین بافتی انجام دهید، عبارتند از:
- رفع اضافه وزن و کاهش حجم چربی اضافی بدن
- داشتن فعالیت کافی در طول روز
- مراجعه به پزشک تغذیه برای داشتن رژیم غذایی مناسب و در امان ماندن از چاقی
- انجام ورزش منظم
- پیاده روی کردن به صورت روزانه
- پوشیدن جوراب مخصوص واریس
عدم رعایت این مراقبت‌ها بعد از تشخیص واریس، باعث افزایش تجمع مایع بین بافتی می‌گردد؛ به طوری که توانایی سیستم لنفاوی نیز برای مدیریت این شرایط، رفته رفته کاهش می‌یابد. در این مرحله که هم سیستم وریدی و هم سیستم لنفاوی قادر به مقابله با شرایط نیستند، شخص به یک بیماری جدید مبتلا خواهد شد، که در اصطلاح پزشکی به آن فلبولنف ادما (phlebolymphedema) می‌گویند؛ یعنی درگیری و خراب شدن وریدها و سیستم لنفاوی به صورت همزمان!
درمان واریس و لنف ادم همزمان؛ از بانداژ تا جراحی تخصصی
در مواردی که واریس به‌مدت طولانی بدون درمان باقی بماند، ممکن است به لنف ادم منجر شود یا آن را تشدید کند. در این شرایط، اگر نیاز به جراحی وجود نداشته باشد، روش‌هایی مانند بانداژ تخصصی و ماساژ لنفاوی می‌توانند به کاهش ورم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. برای درمان مؤثر، لازم است ابتدا توسط پزشک لنفولوژیست ارزیابی دقیقی انجام شود تا مشخص شود کدام سیستم (وریدی یا لنفاوی) بیشتر درگیر است.
در مراحل پیشرفته، اغلب نیاز است همزمان با شروع درمان لنف ادم، بیمار به متخصص عروق نیز ارجاع داده شود، زیرا واریس شدید باید به‌صورت همزمان کنترل گردد. گاهی نیز ممکن است انجام جراحی برای باز شدن مسیرهای وریدی و کاهش فشار بر سیستم لنفاوی ضروری باشد.در نهایت، درمان موفق ترکیبی از ارزیابی دقیق، روش‌های غیردارویی مانند بانداژ و همکاری چند تخصصی بین پزشک عروق و لنفولوژیست است؛ به‌ویژه در بیماران مبتلا به فلبولنف ادم (phlebolymphedema) یا همان واریس و لنف ادم همزمان.
اهمیت تشخیص و درمان به‌موقع واریس
تشخیص زودهنگام و درمان صحیح واریس نقش بسیار مهمی در جلوگیری از پیشرفت این بیماری و همچنین کاهش خطر بروز لنف ادم دارد. عدم توجه به واریس و عدم درمان مناسب می‌تواند باعث فشار مضاعف بر سیستم لنفاوی شده و عملکرد آن را مختل کند، در نتیجه احتمال تجمع مایعات و ورم دائمی افزایش می‌یابد. علاوه بر این، شرایط مزمنی مانند دیابت می‌توانند تاثیر منفی بر سلامت عروق و سیستم لنفاوی گذاشته و روند بیماری‌ها را پیچیده‌تر کنند. بنابراین، مراقبت جامع و مراجعه به پزشک متخصص برای ارزیابی و مدیریت صحیح واریس، قدمی کلیدی در حفظ سلامت و پیشگیری از عوارض جدی مانند لنف ادم است.
10 دیدگاه دربارهٔ «واریس و لنف ادم: واریس و لنف ادم چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟»
سلام دکتر، من حدود یه ساله که واریس پا دارم و ورم هم داره کم‌کم بیشتر میشه، ولی تازگیا اون ناحیه یه جورایی سفت شده و قبلاً اینطور نبود. ممکنه این علامت لنف ادم باشه؟ چون شنیدم ورم واریس نرم‌تره معمولاً.
سلام خانم رضایی عزیز. بله، دقیقاً یکی از نشونه‌های شروع لنف ادم می‌تونه همین سفت شدن تدریجی ورم باشه، مخصوصاً اگر مدت زیادی از ابتلای شما به واریس گذشته باشه. توصیه می‌کنم حتما به پزشک متخصص مراجعه کنین تا بررسی دقیق‌تری انجام بشه، چون ممکنه وارد فاز ترکیبی (فلبولنف ادم) شده باشین.
سلام دکتر، این سونوگرافی که گفتین برای تشخیص واریس و لنف ادم هست، با همونه که برای وریدها انجام می‌دن یا فرق داره؟ من یه بار دکتر عمومی برام داپلر نوشت ولی نگفت که برای لنف هم هست یا نه.
سلام دوست عزیز، سونوگرافی داپلر که برای بررسی وریدها استفاده میشه، معمولاً روی تشخیص واریس تمرکز داره. اما برای بررسی سیستم لنفاوی، به ابزارهای تشخیصی دیگه‌ای مثل “لنفوسینتیگرافی” نیاز داریم. اگه شک به لنف ادم هم وجود داره، بهتره به لنفولوژیست مراجعه بشه تا بررسی کامل انجام بشه.
دکتر عزیز، برای پیشگیری از لنف ادم گفتین ورزش کنیم، ولی اگه کسی واریس داشته باشه، چه ورزش‌هایی مناسبه که هم ورمشو تشدید نکنه هم به لنفش کمک کنه؟
سلام سؤال خیلی خوبی پرسیدین. ورزش‌های سبک و منظم مثل پیاده‌روی، شنا، و تمرین‌های کششی با بالا بردن پاها، برای هر دو مشکل مفیدن. فقط باید از ایستادن یا نشستن طولانی و وزنه‌برداری سنگین پرهیز بشه. جوراب واریس هم موقع ورزش فراموش نشه.
سلام دکتر وقتتون بخیر، من شنیدم بعضی وقتا دیابت باعث لنف ادم میشه. این درسته؟ چون پدرم دیابت داره و اخیراً هم پاش ورم کرده.
سلام آقا سینا. بله، کاملاً درسته. دیابت به‌خصوص در مواردی که کنترل نشه، می‌تونه روی عروق تأثیر بذاره و فشار مضاعفی به سیستم لنفاوی وارد کنه. این موضوع می‌تونه احتمال بروز یا تشدید لنف ادم رو بالا ببره. حتماً لازمه پدرتون توسط متخصص ارزیابی بشن تا تشخیص دقیق‌تری داده بشه.
سلام دکتر من الان هم واریس دارم هم ورم، دکترم گفته نیازی به جراحی نیست ولی من احساس می‌کنم با این ماساژ و بانداژ نتیجه نمی‌گیرم. این روش‌ها واقعاً جواب می‌دن؟ یا فقط تو مراحل اولیه مؤثرن؟
سلام خانم نسرین عزیز. درمان‌هایی مثل ماساژ تخلیه لنفاوی و بانداژ فشار، در خیلی از بیماران مؤثر هستن، حتی در مراحل پیشرفته، به شرطی که به‌درستی و به‌صورت منظم انجام بشن. البته گاهی لازمه درمان مکمل مثل مراجعه به متخصص عروق یا جراحی هم در نظر گرفته بشه. پیشنهاد می‌کنم با پزشکتون مشورت کنین که آیا نیاز به بازبینی برنامه درمانی وجود داره یا خیر.