علت، علائم و درمان لنف ادم بعد از سرطان پروستات

یکی از عوارض مهم اما کمتر شناخته‌شده‌ که ممکن است مردان پس از درمان سرطان پروستات با آن مواجه شوند، لنف ادم بعد از سرطان پروستات است؛ این مشکل زمانی رخ می‌دهد که مسیرهای طبیعی تخلیه لنف در ناحیه لگن و پا دچار اختلال شوند، که اغلب به دلیل برداشتن غدد لنفاوی در طی جراحی یا انجام پرتودرمانی اتفاق می‌افتد. نتیجه این عارضه، ورم پا، احساس سنگینی، سفتی پوست و گاهی درد مزمن است که می‌تواند کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد.

لنف ادم و سرطان ارتباط  تنگاتنگی با یکدیگر دارند و این عارضه ممکن است چند هفته تا چند ماه پس از درمان سرطان ظاهر شود، اما با تشخیص به‌موقع و رعایت روش‌های مراقبتی می‌توان آن را کنترل کرد که در ادامه بیشتر در مورد آن صحبت خواهیم کرد.

لنف ادم بعد از سرطان پروستات چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

لنف ادم یکی از عوارض شایع اما کمتر مورد توجه پس از درمان سرطان پروستات است که به دلیل آسیب به سیستم لنفاوی در ناحیه لگن ایجاد می‌شود. در درمان‌های رایج سرطان پروستات مانند جراحی یا رادیوتراپی، به‌ویژه زمانی که غدد لنفاوی لگن برداشته یا تحت تابش قرار می‌گیرند، مسیر طبیعی تخلیه لنف دچار اختلال می‌شود. نتیجه این اختلال، تجمع مایع لنفاوی در پاها یا ناحیه تناسلی است که به صورت تورم، احساس سنگینی، سفتی یا درد خود را نشان می‌دهد.

بر اساس یک مرور سیستماتیک در مجله Cancers (2022)، میزان بروز لنف ادم پس از جراحی و پرتودرمانی سرطان پروستات متغیر است؛ در بیمارانی که فقط تحت پروستاتکتومی و برداشت غدد لنفاوی لگنی قرار گرفتند، شیوع لنف ادم پا بین ۰ تا ۱۴٪ و ناحیه تناسلی تا ۱٪ گزارش شده است. این میزان پس از پرتودرمانی لگنی به ۹٪ در پا و ۸٪ در ناحیه تناسلی می‌رسد. اما در افرادی که هم جراحی و هم پرتودرمانی دریافت کرده‌اند، خطر لنف ادم پا تا ۲۹٪ و ناحیه تناسلی تا ۲۲٪ افزایش می‌یابد.^{PubMed – PMID: 36428759}

این در حالی‌ست که با تشخیص زودهنگام، آموزش صحیح و پیروی از راهکارهای پیشگیرانه، می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت. بنابراین، آگاهی درباره لنف ادم بعد از جراحی یا پرتودرمانی و ارتباط مستمر با پزشک متخصص، برای حفظ کیفیت زندگی بیماران حیاتی است.

ویدئو ارتباط سرطان پرستات و لنف ادم

در ویدئو زیر، ارتباط بین سرطان پروستات و لنف ادم و دلیل ورم پاها و ناحیه تناسلی، بعد از جراحی سرطان پروستات، به طور کامل توسط دکتر شهپر حقیقت، بررسی شده است؛ پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر، این ویدئو را با دقت تماشا کنید.

چه عواملی ریسک بروز لنف ادم بعد از جراحی پروستات را افزایش می‌دهند؟

لنف ادم به تورم غیرطبیعی ناشی از تجمع مایع لنفاوی در بافت‌های بدن، به‌ویژه در پاها یا ناحیه تناسلی، گفته می‌شود که می‌تواند به دنبال درمان‌های سرطان پروستات ایجاد شود. سیستم لنفاوی، شبکه‌ای از عروق و غدد است که مایع لنف را در بدن جابه‌جا می‌کند و نقش مهمی در سیستم ایمنی و تعادل مایعات بدن دارد.

لنف ادم بعد از سرطان پروستات اغلب به دلیل آسیب به غدد لنفاوی یا عروق لنفاوی در ناحیه لگن، طی جراحی یا پرتودرمانی، رخ می‌دهد. این عارضه ممکن است بلافاصله پس از درمان یا حتی سال‌ها بعد ظاهر شود. عوامل زیر خطر ابتلا به لنف ادم بعد از جراحی پروستات را افزایش می‌دهند:

• برداشتن گسترده غدد لنفاوی؛ در پروستاتکتومی رادیکال یا لنفادنکتومی لگنی، به‌منظور مختل کردن جریان لنف، تعداد بیشتری از غدد لنفاوی ممکن است برداشته شوند.
• پرتودرمانی؛ تابش اشعه به ناحیه لگن می‌تواند باعث التهاب یا فیبروز عروق لنفاوی شود.
• چاقی یا اضافه وزن؛ وزن بالا فشار بیشتری بر سیستم لنفاوی وارد می‌کند و تخلیه مایع لنف را دشوارتر می‌کند.
• عفونت یا التهاب پس از جراحی؛ عفونت‌هایی مانند سلولیت می‌توانند جریان لنف را مختل کنند.
• کم‌تحرکی؛ عدم فعالیت بدنی پس از جراحی می‌تواند تجمع مایع لنفاوی را تشدید کند.

بر اساس مطالعه‌ای منتشرشده در مجله Urology، حدود 10 تا 20 درصد از بیمارانی که تحت لنفادنکتومی لگنی(Pelvic Lymphadenectomy ) قرار می‌گیرند، به لنف ادم پس از درمان سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. این وضعیت به دلیل اختلال در بازگشت مایع لنفاوی از اندام تحتانی به‌وجود می‌آید که در پی برداشتن غدد لنفاوی لگنی رخ می‌دهد. شدت لنف‌ادم می‌تواند از تورم خفیف تا ناتوانی قابل‌توجه در حرکت پاها متغیر باشد و بر کیفیت زندگی بیماران تاثیر بگذارد. ^{Lymphedema Rates after Prostate Cancer Therapy}

علائم و نشانه‌های لنف ادم پس از عمل پروستات چیست؟

تشخیص زودهنگام لنف ادم پس از درمان سرطان پروستات برای مدیریت موثر آن حیاتی است. علائم این عارضه ممکن است به تدریج ظاهر شوند و در ابتدا خفیف باشند، اما بدون توجه می‌توانند شدت یابند. نشانه‌های این اختلال به ترتیب زیر هستند:

• ورم در پاها، مچ پا یا ناحیه تناسلی
• احساس سنگینی یا فشار در اندام مبتلا
• سفتی یا کاهش انعطاف‌پذیری پوست در ناحیه متورم
• درد یا ناراحتی خفیف در محل تورم
• مشکل در پوشیدن لباس یا کفش به دلیل تورم

آیا لنف ادم بعد از جراحی سرطان پروستات قابل درمان است؟

لنف ادم بعد از سرطان پروستات یک بیماری مزمن است و درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما با روش‌های مناسب می‌توان آن را به خوبی مدیریت کرد و علائم را کاهش داد. هدف اصلی درمان، کاهش تورم، بهبود عملکرد اندام و پیشگیری از عوارض مانند عفونت است.

روش‌های مدیریت و درمان لنف ادم پس از جراحی پروستات

برای مدیریت لنف ادم پس از درمان سرطان پروستات، ترکیبی از روش‌های غیرجراحی و در موارد نادر جراحی استفاده می‌شود: ^lymphedema

1. درمان ضداحتقانی کامل (CDT)؛ این روش شامل ماساژ تخلیه لنفاوی دستی، بانداژ فشاری، ورزش‌های خاص و مراقبت از پوست است. CDT موثرترین روش غیرجراحی برای کاهش تورم است.
2. جوراب‌ها یا آستین‌های فشاری؛ استفاده از پوشاک فشاری به بهبود گردش لنف و کاهش تورم کمک می‌کند. بیماران باید از جوراب‌های با فشار مناسب (20-30 میلی‌متر جیوه) استفاده کنند.
3. ورزش و فعالیت بدنی؛ تمرینات سبک مانند پیاده‌روی یا یوگا می‌توانند جریان لنف را بهبود بخشند. به عنوان مثال، یکی از بیمارانم با انجام تمرینات کششی روزانه، توانست تورم پای خود را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
4. جراحی در موارد پیشرفته؛ در موارد شدید، روش‌هایی مانند پیوند غدد لنفاوی (VLNT) یا آناستوموز لنفو-وریدی (LVA) ممکن است توصیه شود. این روش‌ها برای بیمارانی مناسب است که به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نمی‌دهند.

5. مراقبت از پوست؛ پوست ناحیه مبتلا را تمیز و مرطوب نگه دارید تا از عفونت‌هایی مانند سلولیت پیشگیری شود.
6. اجتناب از آسیب؛ از فعالیت‌هایی که ممکن است به ناحیه مبتلا فشار وارد کند، مانند بلند کردن اجسام سنگین، خودداری کنید.
7. مشاوره با لنفوتراپیست؛ همکاری با یک متخصص لنفوتراپی می‌تواند به شما کمک کند تا برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده برای مدیریت لنف ادم بعد از جراحی پروستات داشته باشید.

پیشگیری از لنف ادم بعد از جراحی پروستات

یکی از بهترین روش‌های پیشگیری از لنف ادم بعد از جراحی پروستات، حفظ وزن بدنی ایده آل زیر نظر مشاورین تغذیه و رژیم درمانی و نیز انجام فعالیت بدنی منظم است. درمان‌های سرطان پروستات ممکن است منجر به احساس ضعف و خستگی شوند و فعالیت‌های روزانه بیمار، تا حد زیادی کمتر شود؛ اما جلوگیری از چاقی و حفظ تحرک بدنی و ورزش از عوامل کلیدی در جلوگیری از جمع شدن مایعات لنفاوی و بروز تورم هستند.

پیاده‌روی روزانه و انجام ورزش‌های بازتوانی برای پاها و لگن، به خصوص از روزهای ابتدایی پس از درمان، نقش مهمی در کاهش خطر لنف ادم پاها و نواحی تناسلی دارد. توصیه می‌شود که بیماران از همان روزهای ابتدایی پس از درمان، ورزش‌های سبکی مانند پیاده‌روی را شروع کرده و به‌تدریج، تمرینات تخصصی‌تری را زیر نظر یک لنفوتراپیست و فیزیوتراپیست آموزش دیده  به برنامه روزانه خود اضافه کنند.

خاطرتان باشد، جهت جلوگیری از ایجاد لنف ادم بعد از سرطان پروستات، لازم است فرد مراقبتهای مورد نیاز را در کلینیک تخصصی لنف ادم فرا گیرد؛ رعایت بهداشت و حفظ سلامت و رطوبت  پوست،  جلوگیری از ضربه و آسیب به پاها، عدم انجام ورزشهای سنگین و حرکات پرشی و جهشی و نیز خودداری از نشستن طولانی مدت و روی هم انداختن پاها بصورت مداوم از اقدامات موثر در جلوگیری از لنف ادم بعد از جراحی پروستات می باشند.

چه زمانی باید به لنفولوژیست مراجعه کرد؟

اگر پس از جراحی یا پرتودرمانی سرطان پروستات متوجه تورم در پاها، احساس سنگینی، سفتی، درد یا تغییر در فرم اندام تحتانی شدید، زمان مراجعه به لنفولوژیست فرا رسیده است. همچنین، حتی در صورت نداشتن علائم، بهتر است بیماران به‌طور دوره‌ای تحت نظر این متخصصان باشند تا از بروز لنف ادم جلوگیری شود.

لنفولوژیست‌ها با تشخیص زودهنگام، آموزش تکنیک‌های خودمراقبتی، ورزش‌های هدفمند و ماساژهای تخلیه لنفاوی می‌توانند روند پیشگیری یا درمان لنف ادم را آغاز کنند. مراجعه زودهنگام به لنفولوژیست، پیش از شدت گرفتن علائم یا بروز عوارض جدی، نقش کلیدی در کنترل مؤثر این عارضه و بهبود کیفیت زندگی دارد.

دکتر شهپر حقیقت، به عنوان یکی از پزشکان مجرب در زمینه درمان لنف ادم، می‌تواند به خوبی شما را در این زمینه راهنمایی کنند. برای دریافت مشاوره از ایشان، می‌توانید به مطب ایشان، واقع در خیابان سهروردی شمالی، خیابان شهید قندی، کوچه یکم، پلاک 4، جنب مرکز ام آر ای سهروردی، طبقه همکف مراجعه کنید و یا با شماره های زیر تماس بگیرید:

02188173530 – 02188763768 – 09399300748