در گذشته، ورزش لنف ادم دست با تردیدهایی همراه بود؛ با این حال، امروزه شواهد علمی گسترده، بر اهمیت و اثربخشی آن در بهبود علائم این بیماری تأکید دارند. ورزش مناسب لنف ادم دست، نه‌تنها موجب کاهش تورم و بهبود عملکرد عضلات می‌شود، بلکه با فعال‌سازی پمپ عضلانی، به تخلیه بهتر مایع لنفاوی کمک می‌کند.
تمرینات طراحی‌شده برای ورزش برای لنف ادم دست، باید اصولی، تدریجی و تحت نظر متخصص انجام شوند تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری گردد. انتخاب تمرینات درست مانند حرکات کششی و تمرینات مقاومتی ملایم، نقش حیاتی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. بر این اساس، رویکرد نوین درمانی، ورزش را جزئی جدایی‌ناپذیر از بازتوانی لنف ادم دست می‌داند.
فواید ورزش منظم بر کاهش التهاب لنف ادم دست
ورزش برای لنف ادم دست، در گذشته به عنوان فعالیتی غیرایمن برای افراد مبتلا به لنف ادم تلقی می‌شد. با این حال، پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که ورزش ممکن است برای افراد مبتلا به لنف ادم مفید باشد. مطالعات پژوهشی نشان داده‌اند که فعالیت بدنی به حرکت مایع لنف در سیستم لنفاوی کمک می‌کند. این امر ممکن است به کاهش ورم منجر شود؛ زیرا ورزش با منقبض کردن عضلات، مایع لنف را از طریق عروق لنفاوی به جریان می‌اندازد.
جالب است بدانید؛ مطالعه‌ای توسط الکساندرا روونایا و همکاران وی در اکتبر ۲۰۲۳ در نشریه Wounds International، اثر تمرینات مقاومتی با شدت متوسط تا بالا را در بیماران مبتلا به لنف ادم ثانویه بررسی کرد. نتایج نشان داد که ورزش مناسب لنف ادم دست، موجب کاهش تورم دست و اندام فوقانی، بدون افزایش عوارض جانبی می‌شوند؛ همچنین بهبود قدرت عضلانی و کیفیت زندگی نیز توسط بیماران گزارش شد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که ورزش لنف ادم دست می‌تواند به‌عنوان روشی ایمن و موثر در مدیریت و کاهش علایم این بیماری شناخته شود.
لازم به ذکر است که ورزش مزایای دیگری از جمله حفظ دامنه کامل حرکات بدن و بهبود کلی احساس و وضعیت جسمی فرد نیز دارد. در یک مطالعه ۸ هفته‌ای که در خانه و بر روی بیماران مبتلا به لنف ادم انجام شد، بهبودهایی از جمله کاهش در حجم و محیط اندام آسیب‌دیده و همچنین ارتقاء کیفیت زندگی بیماران مشاهده شد. ورزش برای لنف ادم دست همچنین می‌تواند از طریق کاهش وزن، به بهبود گردش خون عمومی و تسهیل خروج مایع لنف از ناحیه درگیر کمک کرده و موجب کاهش ورم شود. www.cancerresearchuk.org
ورزش های بازتوانی برای درمان لنف ادم دست
ورزش لنف ادم نقش مهمی در کاهش تورم، بهبود عملکرد عضلات، افزایش دامنه حرکت و ارتقای کیفیت زندگی بیمار دارد. تمرین‌ها باید منظم، تدریجی، غیرتهاجمی و با نظارت فیزیوتراپیست متخصص لنف ادم انجام شوند. به یاد داشته باشید که شما می‌بایست؛ این ورزش‌ها را 2 بار در روز بین 15 تا 20 دقیقه، انجام دهید.
در ادامه فهرستی از ورزش‌های پیشنهادی برای لنف ادم دست با توضیح برای شما ارایه شده است:
- نفس شکمی (دیافراگمی)؛ آغاز و پایان تمام جلسات ورزشی با تنفس عمیق شکمی توصیه می‌شود. این تمرین باعث فعال‌سازی سیستم لنفاوی و بهبود بازگشت مایع لنف به مسیرهای مرکزی می‌شود.
- حرکات کششی گردن؛ به آرامی گردن را به طرفین و جلو خم کرده و ۵ شماره نگه دارید. این حرکات باعث کاهش کشش‌های عضلانی اطراف شبکه لنفاوی گردنی می‌شود.
- کشش دست و آرنج به کمک دیوار؛ ایستادن روبه‌روی دیوار و فشار آوردن کف دست، سپس خم کردن سر به جلو و فاصله گرفتن تدریجی از دیوار، منجر به باز شدن شانه و کاهش احتقان می‌شود.
- کشش زیر بغل؛ بازوی سمت جراحی‌شده را با دست مقابل به بالا بکشید و در موقعیت کششی، ۵ شماره نگه دارید. این تمرین به تخلیه لنف از ناحیه زیر بغل کمک شایانی می‌کند.
- کشش بازو در سطح شانه؛ با کمک دست مقابل، بازوی سمت مبتلا را در راستای شانه نگه داشته و به سمت سر هل دهید تا عضلات نزدیک‌کننده بازو و شانه فعال شوند.
- کشش با میله چوبی یا عصا؛ نگه داشتن میله در جلو یا عقب بدن و حرکت دادن آن به طرفین باعث تقارن حرکتی بین دو دست و فعال‌سازی عضلات دوطرفه شانه می‌شود.
- حرکت کشش با حوله یا روسری از پشت؛ با دست سالم حوله را بالا کشیده و دست مبتلا را از پشت به سمت بالا هدایت کنید. تقویت دامنه حرکتی مفصل شانه و عضلات پشتی حاصل این تمرین است.
- چرخش شانه‌ها به جلو و عقب؛ با نگه‌داشتن قامت در حالت مستقیم، شانه‌ها را در حرکات دایره‌ای بچرخانید تا پمپ عضلانی موضعی برای تخلیه لنف فعال شود.
- فشردن دست روی توپ یا جسم نرم؛ با قراردادن توپ پلاستیکی در کف دست و فشار دادن آن، عضلات کف دست و ساعد درگیر شده و موجب تسهیل جریان لنفاوی می‌شوند.
- تمرینات تقلیدی (شانه کردن مو، پاک کردن دیوار)؛ این حرکات عملکردی، در محیط روزمره باعث تقویت حرکات مفاصل و جلوگیری از خشکی بافت‌ها می‌شوند.
چه نکاتی را هنگام ورزش لنف ادم دست رعایت کنیم؟
شروع فعالیت ورزشی در افراد مبتلا به لنف‌ادم، به‌ویژه افرادی که دچار لنف ادم دست هستند، باید به‌صورت تدریجی، ایمن و با در نظر گرفتن شرایط فردی انجام شود. برخلاف باورهای قدیمی که ورزش لنف ادم دست را خطرناک می‌دانستند، امروزه شواهد علمی نشان می‌دهد که ورزش نه تنها بی‌خطر است، بلکه می‌تواند در بهبود عملکرد عضلانی اثرگذار باشد.
افرادی که سابقه درمان‌هایی نظیر جراحی یا پرتودرمانی داشته و در معرض ابتلا به لنف ادم هستند، باید با دقت بیشتری برنامه ورزشی خود را آغاز کنند. ورزش برای لنف‌ادم دست باید زیر نظر متخصص لنف ادم یا مربی آگاه به شرایط فرد، انجام شود تا از وارد شدن فشار غیرضروری به سیستم لنفاوی جلوگیری شود.
فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی، یوگا یا تمرینات مقاومتی سبک، به گردش بهتر لنف در بدن کمک می‌کند. حرکات عضلانی در طول ورزش، به حرکت لنف از نواحی پر از مایع به سمت مسیرهای تخلیه طبیعی کمک کرده و مانع از تجمع لنف می‌شود.
از سوی دیگر، موقعیت‌گیری مناسب بدن در هنگام نشستن، دراز کشیدن یا خواب نیز تأثیر چشمگیری بر کنترل لنف ادم دارد. قرار دادن بازو یا پا در ارتفاع مناسب و اجتناب از ماندن طولانی‌مدت در یک وضعیت، نقش مهمی در پیشگیری از وخامت علائم دارد.
تمرینات را به‌نرمی و با شدت کم آغاز کرده و به‌تدریج افزایش دهید. چنانچه مدتی فعالیت نداشته‌اید، انتخاب پیاده‌روی، یک گزینه خوب برای شروع است. به یاد داشته باشید که استمرار و تدوام در ورزش، رمز موفقیت سلامتی شماست؛ بنابراین هر روز مدت کوتاهی را به انجام حرکات ورزشی اختصاص دهید. www.cancerresearchuk.org
در ادامه فهرستی از نکات حایز اهمیت درباره انجام ورزش مناسب لنف ادم دست، آورده شده است:
- ورزش لنف ادم دست باید با نظارت انجام شود؛ حتماً مربی را از وضعیت خود مطلع کنید.
- ممکن است نیاز باشد تمرینات بر اساس شدت لنف‌ادم تنظیم شوند.
- ناحیه متورم یا در معرض تورم را حین و بعد از تمرین بررسی کنید.
- در صورت بروز درد، افزایش ورم یا علائم جدید، تمرین را متوقف کرده و با متخصص تماس بگیرید.
- در هنگام استراحت شما می‌بایست در هنگام نشستن، بازو را با بالشت بالاتر از سطح قلب نگه دارید.
- طبق توصیه پزشک، از آستین یا بانداژ فشاری استفاده کنید تا از تجمع مایع لنفاوی جلوگیری شود.
- از انجام تمرینات ایزومتریک و استاتیک شدید مانند نگه‌داشتن وزنه در یک وضعیت، اجتناب کنید؛ زیرا باعث فشار بر لنف و تورم بیشتر می‌شود.
- در حین ورزش، هیدراته بمانید؛ زیرا که نوشیدن آب کافی به حفظ عملکرد سیستم لنفاوی کمک می‌کند.
چه زمانی باید از ورزش برای لنف ادم دست خودداری کنیم؟
ورزش مناسب لنف ادم دست، در صورت انجام صحیح و تحت نظر متخصص، می‌تواند نقش مهمی در کاهش علائم بیماری ایفا کند. با این حال، در برخی شرایط خاص، انجام تمرینات بدنی ممکن است برای فرد مضر باشد یا حتی منجر به تشدید تورم شود.
شناسایی این شرایط و پرهیز از فعالیت‌های پرخطر، از اصول حیاتی در مدیریت ایمن لنف‌ادم محسوب می‌شود؛ بنابراین، لازم است افراد مبتلا یا در معرض لنف‌ادم، پیش از آغاز یا ادامه فعالیت‌های ورزشی، آگاهی کافی از هشدارهای بالینی داشته باشند. موارد احتیاط و منع انجام ورزش در بیماران مبتلا به لنف ادم دست، به شرح زیر است: www.oncolink.org
- عفونت فعال (مانند سلولیت)؛ بروز علائمی مانند قرمزی، گرما، تورم غیرعادی، درد شدید یا تب می‌تواند نشانه عفونت بافت نرم باشد. در این شرایط، ادامه ورزش امکان دارد، منجر به گسترش عفونت شده و باید فوراً متوقف گردد.
- افزایش ناگهانی تورم یا درد پس از ورزش؛ در صورت مشاهده افزایش محسوس در میزان تورم یا شدت درد پس از انجام تمرینات، فعالیت ورزشی باید متوقف شده و بررسی تخصصی صورت گیرد.
- انجام تمرینات شدید بدون آمادگی تدریجی؛ شروع ناگهانی ورزش‌های سنگین یا بدون آمادگی قبلی، ممکن است باعث فشار بیش از حد بر سیستم لنفاوی شده و علائم بیماری را تشدید کند.
- عدم استفاده از لباس‌های فشاری در حین ورزش؛ آستین یا دستکش فشاری، بخشی از مراقبت استاندارد هنگام ورزش در لنف‌ادم دست است. عدم استفاده از این وسایل، می‌تواند باعث افزایش تجمع مایع لنفی شود.
- وجود زخم، بریدگی یا آسیب پوستی فعال؛ در صورت وجود هرگونه زخم باز در ناحیه مبتلا، ورزش می‌تواند خطر نفوذ عوامل بیماری‌زا و بروز عفونت را افزایش دهد.
- احساس درد یا ناراحتی حین تمرین؛ در صورتی که هنگام انجام ورزش لنف ادم دست، احساس درد یا فشار غیرعادی ایجاد شود، لازم است تمرین فوراً متوقف شده و وضعیت توسط متخصص بررسی گردد.
- نداشتن تأیید یا مشاوره از متخصص لنف ادم؛ انجام خودسرانه ورزش بدون طراحی برنامه‌ی اختصاصی و بدون نظارت متخصص، می‌تواند اثرات نامطلوبی بر وضعیت بیمار داشته باشد.
توصیه های متخصصین در ورزش لنف ادم دست
ورزش برای لنف ادم دست، به‌عنوان یکی از موثرترین روش‌های مکمل درمان، باید با دقت و تحت نظر متخصص انجام شود. توصیه می‌شود تمرینات با شدت کم آغاز شده و به‌تدریج افزایش یابد تا از تحریک بیش‌ازحد سیستم لنفاوی جلوگیری شود. استفاده از گارمنت‌های فشاری در طول تمرین، مانند آستین یا دستکش فشاری، به کاهش تورم و جلوگیری از تجمع مایع لنفاوی کمک می‌کند.
تمرینات تخلیه لنفاوی شامل حرکات ملایم مفاصل شانه، آرنج، مچ و انگشتان، به فعال‌سازی پمپ عضلانی و تسهیل جریان لنف کمک می‌کنند. پرهیز از تمرینات ایزومتریک شدید مانند نگه‌داشتن وزنه در حالت ثابت، به‌ویژه برای افراد با سابقه افزایش تورم، ضروری است. بیمار باید هنگام ورزش، مراقب علائمی مانند درد، احساس سنگینی یا افزایش تورم باشد و در صورت بروز این علائم، تمرین را متوقف کرده و با پزشک مشورت کند.
نکته نهایی در ارتباط با ورزش لنف ادم دست
ورزش لنف ادم دست، امروزه به‌عنوان راهکاری علمی، ایمن و مؤثر در مدیریت این اختلال مزمن شناخته می‌شود. پیروی از یک برنامه ورزشی هدفمند، متناسب با شرایط فردی و همراه با نظارت تخصصی، می‌تواند موجب کاهش تورم و پیشگیری از پیشرفت بیماری شود. ورزش مناسب لنف ادم دست، نه‌تنها به تخلیه مایع لنف کمک می‌کند، بلکه در بهبود قدرت عضلانی، وضعیت روانی و عملکرد فیزیکی بیمار نیز نقش دارد.
انجام صحیح و منظم ورزش برای لنف ادم دست، کلید کنترل بهتر علائم و ارتقاء کیفیت زندگی در درازمدت است؛ در نهایت، آموزش و پایبندی به اصول صحیح تمرینی، تضمین‌کننده اثربخشی و ایمنی ورزش در این بیماران خواهد بود. اگر بر انجام ورزش در لنف ادم به راهنمایی و مشاوره نیاز دارید با ما در تماس باشید.
