بانداژ لنف ادم: نکات مهم بانداژ برای درمان لنف ادم

کنترل و درمان لنف ادم به دو عامل مهم بستگی دارد؛ انجام تمرینات اصلاحی و بانداژ لنف ادم. درمان فشاری (کامپرشن تراپی) یا همان استفاده از بانداژهای چند لایه، برای هدایت مایع لنف و کاهش تورم مفید است؛ زیرا بانداژ‌ها با اعمال فشار یکنواخت بر ناحیه متورم، حرکت مایع لنف در اطراف عروق لنفاوی را تسهیل کرده و از این طریق، جریان آن را برقرار می‌سازند. البته استفاده از بانداژ در کنترل لنف ادم، اصول خاص خود را دارد که باید رعایت شوند؛ در غیر این صورت نه تنها درمان را به تاخیر می‌اندازد، بلکه ممکن است شدت ورم را افزایش دهد! در ادامه نکات مهم بانداز برای درمان لنف ادم را بررسی خواهیم کرد.

ویدئو باید و نبایدهای بانداژ در لنف ادم

در ویدئو زیر، دکتر شهپر حقیقت اطلاعات کاملی در زمینه باید و نبایدهای لنف ادم، در اختیار شما عزیزان قرار می‌دهد؛ اگر فرصت مطالعه مقاله را ندارید پیشنهاد میکنیم حتما ویدئو زیر را بادقت ببینید.

در روش ضد احتقان (CDT)، که بهترین تکنیک برای درمان لنف ادم  از سوی انجمن لنفولوژی است، یک فرد آموزش دیده یا پزشک لنفولوژی، ابتدا با کمک ماساژ درمانی و انجام حرکات اصلاحی، مایع لنف را از ناحیه متورم به سمت بقیه ارگان‌های بدن هدایت کرده و سپس با بستن بانداژ‌های مخصوص و اعمال نیروی اضافی، از تجمع مجدد مایع پیشگیری می‌کند.

یک بانداژ مناسب برای لنف ادم، باید ویژگی های زیر را داته باشد:

1. بانداژ باید ناحیه متورم را به‌طور کامل بپوشاند و نباید گشاد یا شل باشد.
2. بیمار باید بتواند با وجود بانداژ، فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد.
3. اگر باندها یا لباس‌های کشی به‌دلیل شست‌وشو یا استفاده زیاد دچار تغییر شکل شده‌اند، باید هر چه سریع‌تر تعویض گردند.

اهمیت بانداژ برای لنف ادم

همانطور که گفته شد، درمان ضد احتقان یا CDT، تنها روش تایید شده برای بهبود شرایط فرد درگیر با این عارضه است، که توسط پزشک لنفولوژیست انجام می‌گیرد. این تکنیک درمانی یک برنامه فشرده شامل ترکیبی از درمان‌های مختلف است، که به بهبود جریان مایع لنف کمک می‌کنند. به عنوان بخش مهمی از درمان CDT، فرد مبتلا به ادم باید به مدت چند هفته به صورت دائمی از بانداژ لنف ادم استفاده کند. در واقع، بیمار ابتدا از طریق ماساژ درمانی ، مایع لنف را در بدن جریان داده و با بستن بانداژ، ورم ناحیه را کنترل می‌کند. انجام حرکات بازتوانی بعد از بانداژ به تسریع حرکت مایع لنف کمک می کند.

درمان فشاری با باندهای مخصوص که خاصیت ارتجاعی کمی دارند، کمک می‌کند تا فشار یکنواخت و محکمی بر مناطق آسیب دیده وارد شده و ورم را کاهش دهد. همین فشار یکنواخت، یک راهکار کاربردی برای هدایت مایع لنف به سمت عروق به حساب می‌آید. هر چه شدت ورم ناحیه بیشتر باشد، تعداد لایه‌های بانداژ افزایش پیدا می‌کند. حتی ممکن است تعداد لایه‌های بانداژ در ابتدا و انتهای ناحیه تحت درمان، متفاوت باشد! نوع ابزار مورد استفاده جهت بانداژ و میزان کشش آن توسط پزشک لنفولوژیست تعیین می‌شود و نحوه استفاده از آن به بیمار آموزش داده خواهد شد. ^{www.cancerresearchuk.org}

انواع بانداژ برای درمان لنف ادم و تفاوت‌های آن‌ها

بانداژهای مورد استفاده در لنف ادم بسته به شدت بیماری، نوع پوست بیمار و اهداف درمانی متفاوت هستند. در ادامه، انواع اصلی بانداژها و ویژگی‌های آن‌ها معرفی شده‌اند:

• باند کم‌کشش (Low-Stretch Bandages)؛ این باندها به دلیل خاصیت کشسانی کم، فشار ثابت و کنترل‌شده‌ای ایجاد می‌کنند که برای لنف ادم ایده‌آل است. آن‌ها در حالت استراحت فشار کمتری اعمال می‌کنند و در حین حرکت فشار بیشتری ایجاد می‌کنند، که به تحریک جریان لنف کمک می‌کند.
• باند پرفشار (High-Pressure Bandages)؛ این باندها برای موارد خاص و تحت نظارت دقیق استفاده می‌شوند، زیرا فشار بالا ممکن است برای برخی بیماران مناسب نباشد.
• بانداژهای چندلایه (Multi-Layer Bandaging)؛ این سیستم شامل لایه‌های مختلف از جمله فوم، پنبه و باندهای کم‌کشش است که فشار یکنواخت و پایداری ایجاد می‌کند. این نوع بانداژ برای کاهش سریع تورم در فاز اولیه درمان بسیار موثر است.
• پوشش‌های کشی (Compression Garments)؛ این پوشش‌ها معمولاً پس از کاهش اولیه تورم استفاده می‌شوند و برای نگهداری طولانی‌مدت مناسب هستند.

جدول مقایسه انواع بانداژ لنف ادم:

لایه‌های بانداژ لنف ادم چگونه هستند؟

نوع لایه‌های بانداژ‌ برای درمان لنف ادم، بنا بر تشخیص پزشک لنفولوژیست و عضو درگیر، برای بیمار انتخاب می‌شوند. به عنوان مثال تعداد لایه های بانداژ اندام تحتانی در لنف ادم با اندام فوقانی متفاوت است! همچنین لایه‌های بانداژ برای هر شخص با دیگری فرق دارد؛ اما معمولا یک یا چند مورد از موارد زیر هستند:

• بانداژ انگشت پا یا دست؛ اگر در این نواحی لنف ادم وجود داشته باشد.
• باندهای لوله‌اینخی
• لایه‌ای ساخته شده از پشم مصنوعی نرم یا فوم
• باند ساخته شده از یک لایه فوم متراکم
• بانداژ‌های کم کش
• چسب مناسب برای ثابت نگه داشتن لایه‌ها

بانداژ لنف ادم چگونه به کاهش ورم کمک می‌کند؟

اعمال فشار بر روی بازوها، پاها و قسمت‌های درگیر با لنف ادم، یک درمان کاهشی به حساب می‌آید؛ یعنی منجر به کم شدن حجم ناحیه آسیب دیده دیده می‌شود. برای این کار، پزشک از چندین لایه بانداژ لنف ادم استفاده می‌کند، تا نواحی اطراف ناحیه آسیب دیده را پوشانده و اصطلاحا نوعی گچ گیری نرم ایجاد کند! این بانداژ چند لایه باعث می‌شود تا در حین فعالیت‌های روزمره یا حرکت دادن ناحیه تحت درمان، مایع لنف از داخل بافت‌ها به سمت عروق لنفاوی هدایت شده و جریان این مایع در بدن برقرار شود.

تاثیر دوم بانداژ چند لایه لنف ادم این است که از برگشت مایع لنف به اندام، پیشگیری به عمل آورده و بافت زیر پوست را به تدریج نرم می‌کند! به این ترتیب، یک بانداژ لنف ادم با کنترل جریان لنف، هم به کاهش ورم کمک می‌کند و هم مانع از ایجاد یا تشدید مشکلات پوستی ناشی از لنف ادم خواهد شد.^{www.jobst.com}

طبق شواهد به دست آمده از مراجع معتبر، استفاده از بانداژ چندلایه استاندارد همراه با جوراب فشاری، در کاهش تورم ناشی از لنف‌ادم بسیار مؤثر است — تقریباً ۳۱٪ کاهش حجم طی ۶ ماه، که نسبت به جوراب فشاری تنها، دو برابر اثرگذاری بیشتر دارد. ^{Effects of compression bandaging}

نحوه استفاده از بانداژ لنف ادم چگونه است؟

نحوه بستن بانداژ برای لنف ادم، با بستن بانداژ معمولی متفاوت است. هر بیمار مبتلا به این اختلال، باید در کلینیک های مخصوص درمان لنف ادم، نحوه بستن بانداژ‌ها بر روی ناحیه آسیب دیده را بیاموزد. در صورتی که اصول بستن باند و پوشیدن لباس‌های فشرده کننده رعایت نشوند، ناهمواری‌هایی بر روی سطح ناحیه آسیب دیده ایجاد شده و باعث افزایش سفتی و تورم در آن ناحیه و حتی آسیب به سیستم لنفاوی منطقه می شوند.

بانداژ لنف ادم نباید بدون آموزش و به‌صورت خودسرانه در خانه انجام شود، زیرا اگر به‌درستی بسته نشود، می‌تواند آسیب‌زا باشد و شرایط بیمار را بدتر کند. در مراحل ابتدایی درمان، بانداژ باید حتماً توسط پزشک یا لنفوتراپیست آموزش‌دیده انجام شود تا فشار مناسب اعمال شود و گردش لنف به‌درستی صورت گیرد.

برای مثال، بانداژ لنف ادم بازو باید فشار درجه بندی شده‌ای در ناحیه دست ایجاد کند، که ضمن کمک به جریان یافتن مایع لنف از انگشتان بسمت قاعده بازو و شانه، مشکلاتی مانند گزگز یا احساس درد برای شخص در پی نداشته باشد. به همین دلیل، اغلب در هنگام بستن باند فشاری، تعداد لایه‌ها در پایین دست و ساعد بیشتر و در بالای بازو کمتر است؛ این کار برای جریان یافتن لنف از پایین به بالا راهکار مفیدی خواهد بود!

به طور کلی، بانداژها نباید زیاد محکم یا شل باشند. چنانچه فرد احساس درد، ناراحتی، بی‌حسی یا گزگز دارد، باید حتما این موضوع را با درمانگر خود در میان بگذارد تا روش بستن بانداژ اصلاح شود^{. www.breastcancer.org}

خصوصیات انواع بانداژ برای لنف ادم کدامند؟

بانداها بطور کلی به دو نوع کم کش و پرکش موجود هستند؛ که باندهای کم کش درمان اختصاصی لنف ادم می باشند. این باندها از مواد سفت‌تر و غیر الاستیک ساخته می‌شوند؛ به طوری که ظرفیت کشش آن‌ها بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد تخمین زده می‌شود. در برخی مواقع در صورت عدم دسترسی به باندهای کم کش یا بعلت هزینه بالای باندهای کم کش، ممکن است باندهای با کشش بالاتر استفاده شوند که قطعا نیاز به آموزش‌های خاص در کلینیک دارند و در این صورت لازم است لایه های زیر بانداژ خیلی بیشتر و مناسبتر انتخاب شوند که کشش زیاد باند موجب تخریب لنف سطحی نشود.

خصوصیات بانداژ مناسب در درمان لنف ادم عبارتند از:

• فشار استراحت کمتر بر بافت
• اعمال فشار بیشتر در حین حرکت و ورزش
• نرم بودن و سازگاری با وضعیت بدن؛ به طوری که استفاده از آن در طول روز راحت است.
• افزایش فشار هیدرواستاتیک در ناحیه بافت متورم و بهبود جریان مایع لنف
• افزایش فشار بر بافت فیبروتیک و نرم شدن آن

تعیین اینکه آیا بیمار باید از بانداژ لنف ادم کم کش یا پرکش استفاده کند، به نظر پزشک لنفولوژیست و وضعیت ادم موجود در ناحیه آسیب دیده بستگی دارد. ^{www.physio-pedia.com}

نحوه مراقبت از بانداژ لنف ادم چگونه است؟

استفاده از بانداژ‌ها و لباس‌های کشی، برای کاهش تورم و محافظت از بافت آسیب دیده است؛ اما خود این بانداژ‌ها به مراقبت نیاز دارند تا بتوانند تاثیر بهینه‌ای بر درمان داشته باشند. از از جمله نکاتی که باید در مورد بانداژ و لباس‌های کشی رعایت کنید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. بانداژ‌ها باید در حین حمام یا دوش گرفتن، خشک بمانند؛ بنابراین حتما از یک پوشش محافظ مانند کاور پلاستیکی استفاده کنید تا از رسیدن آب به آن جلوگیری شود.
2. باندهای لنف ادم باید هر 2-3 بار استفاده، شست و شو داده شده و خشک گردد تا خاصیت ارتجاعی آن حفظ شود.
3. شستشوی باندها با آب سرد و شامپو یا صابون بچه مناسب است.
4. برای خشک کردن باندها از اتو کشیدن یا پهن کردن روی شوفاژ خودداری شود.

نحوه بستن بانداژ برای لنف ادم را از چه کسی بیاموزیم؟

گام اول در درمان یا کنترل لنف ادم، انتخاب یک پزشک لنفولوژیست یا درمانگر لنفوتراپیست دلسوز و مجرب است، تا با ارائه آموزش‌های مختلف در زمینه انجام ماساژ و نحوه پوشیدن بانداژ و آستین یا جوراب کشی، به درمان هر چه سریع‌تر بافت آسیب دیده کمک کند. هر چه تجربه فرد درمانگر در زمینه  بانداژ لنف ادم و انجام ماساژ و حرکات اصلاحی بیشتر باشد، آموزش دقیق‌تری به بیمار ارائه می‌شود که در نهایت، به نتیجه درمانی بهتری خواهد رسید.

برای اثربخشی بیشتر بانداژ لنف ادم و کاهش تورم بافتی، به کارهای روزمره خود بپردازید و به اندازه کافی تحرک داشته باشید؛ چون در این صورت، مایع لنف به جریان می‌افتد. همچنین، تمرینات اصلاحی لنف ادم را مطابق آموزش های داده شده (ترجیحا با بانداژ) به صورت روزمره انجام دهید، تا مجموعه درمان CDT بیشترین تاثیر را داشته باشد.

دکتر شهپر حقیقت، یکی از بهترین پزشکان لنفولوژیست در ایران هستند که می‌توانند مطابق با شرایط بیمار، مناسب ترین نوع بانداژ  لنف ادم را برای شما تعیین کنند. همچنین، ارائه نکات مهم درباره نحوه مراقبت از پوست بافت آسیب دیده، از جمله آموزش‌هایی است که توسط دکتر حقیقت به بیماران ارائه می‌گردد. برای بهره‌مندی از این نوع آموزش‌ها، می‌توانید با رزرو وقت مشاوره، با ایشان ملاقات حضوری داشته باشید.