برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل؛ دلایل، عوارض، مراقبت های بعد از جراحی

جراحی برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل معمولاً به‌عنوان بخشی از درمان سرطان‌هایی مانند سرطان سینه انجام می‌شود. این جراحی، هرچند به کنترل بیماری کمک می‌کند، اما ممکن است با عوارضی همراه باشد که می‌توانند بر روند بهبودی بیمار تاثیر بگذارند. عوارض شایع این جراحی شامل لنف ادم، تورم، درد، و عفونت هستند که نیاز به مراقبت ویژه دارند. رعایت توصیه‌های پزشکی پس از جراحی نه‌تنها به کاهش این عوارض کمک می‌کند بلکه به بیمار اجازه می‌دهد تا سریع‌تر به زندگی عادی بازگردد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مدیریت عوارض و کاهش خطر آن‌ها می‌پردازیم، از جمله مراقبت از محل جراحی، مدیریت لنف ادم، تقویت بازو و شانه، و اهمیت تغذیه مناسب. آگاهی از این موارد به بیماران کمک می‌کند تا با شرایط جدید خود بهتر کنار بیایند و روند بهبودی را به بهترین شکل طی کنند.

برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل: چرا و چگونه انجام می‌شود

غدد لنفاوی نقش مهمی در مبارزه با عفونت های بدن دارند و مانند یک فیلتر مواد زائد را از بدن دفع می‌کنند. از این رو بروز اختلال در آن‌ها می‌تواند تعادل طبیعی بدن را بهم بزند. برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل یک روش جراحی است که برای تشخیص یا درمان سرطان‌هایی مانند سرطان پستان به‌کار می‌رود؛ این جراحی با هدف بررسی گسترش سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی انجام می‌شود. در این فرآیند، جراح تعدادی از غدد لنفاوی زیر بغل را برمی‌دارد تا در آزمایشگاه از نظر وجود سلول‌های سرطانی بررسی شوند؛ اگر سرطان به این غدد گسترش یافته باشد، ممکن است به درمان‌های بیشتری مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی نیاز باشد.

این جراحی معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و ممکن است به‌صورت ترکیبی با عمل‌هایی مانند ماستکتومی صورت گیرد. بهبودی بیمار پس از جراحی بسته به شرایط فردی متغیر است، اما رعایت دستورالعمل‌های پزشک و انجام تمرینات فیزیوتراپی به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.

در نظر داشته باشی که بیوپسی غدد لنفاوی با برداشتن کامل آن‌ها تفاوت دارد؛ بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان یک روش تشخیصی برای ارزیابی گسترش سرطان، به‌ویژه در مواردی مانند سرطان پستان و ملانوم است. در این روش، پزشک گره لنفاوی نگهبان را که نخستین ایستگاه تخلیه لنفاوی تومور محسوب می‌شود، شناسایی کرده و از آن نمونه‌برداری انجام می‌دهد.

عوارض کوتاه‌مدت برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل

عوارض کوتاه‌مدت برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل، معمولاً با مراقبت‌های مناسب و پیروی از توصیه‌های پزشکی قابل مدیریت هستند. از جمله عوارض کوتاه‌مدت این جراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

درد و تورم

درد و تورم از شایع‌ترین عوارض کوتاه‌مدت پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل هستند. این وضعیت به دلیل التهاب و تحریک بافت‌های جراحی شده ایجاد می‌شود و معمولاً طی چند روز یا هفته پس از عمل ظاهر می‌گردد. درد ممکن است به صورت مداوم یا تیر کشنده باشد و بسته به شدت جراحی و حساسیت فرد متغیر است.تورم ناشی از تجمع مایعات در ناحیه جراحی نیز معمول است و می‌تواند موجب ناراحتی بیمار شود.

این مشکل معمولا با روش های زیر بهبود می یابد:

• مصرف داروهای مسکن
• قرار دادن کمپرس سرد
• استراحت

در صورت شدیدتر شدن تورم یا طولانی شدن آن، ممکن است پزشک برای تخلیه مایعات اضافی اقدام کند. بهبود این عوارض معمولاً به مدیریت صحیح و مراقبت‌های مداوم بستگی دارد.

بی‌حسی و ضعف عضلات

بی‌حسی و ضعف عضلات یکی از عوارض کوتاه‌مدتی است که پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل رخ می‌دهد؛ این عارضه معمولاً به دلیل آسیب به عصب‌های حسی یا حرکتی نزدیک به ناحیه جراحی ایجاد می‌شود. بیمار ممکن است احساس بی‌حسی، سوزش، یا کاهش قدرت در بازو و شانه داشته باشد. بی‌حسی معمولاً موقتی است و با گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد ممکن است دائمی باشد! ضعف عضلات نیز ممکن است به دلیل کاهش استفاده از بازو یا آسیب به عصب‌های حرکتی رخ دهد. برای مدیریت این عوارض، پزشکان معمولاً فیزیوتراپی و تمرینات توان‌بخشی را توصیه می‌کنند.

خطر عفونت

عفونت یکی دیگر از عوارض کوتاه‌مدت پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل است؛ این عارضه زمانی رخ می‌دهد که زخم جراحی به درستی بهبود نیابد یا باکتری‌ها وارد ناحیه شوند. علائم عفونت شامل قرمزی، گرمی، درد شدید، و تورم در محل جراحی است. در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است ترشح چرک نیز مشاهده شود. برای پیشگیری از عفونت، رعایت بهداشت زخم اهمیت زیادی دارد، که شامل موارد زیر است:

1. تعویض به موقع پانسمان
2. اجتناب از دست زدن به ناحیه جراحی با دستان آلوده
3. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها  و داروهای تجویزی طبق توصیه پزشک

در صورت مشاهده علائم عفونت، بیمار باید فوراً به پزشک مراجعه کند تا درمان مناسب انجام شود. تاخیر در درمان ممکن است به عوارض جدی‌تر مانند انتشار عفونت به سایر قسمت‌های بدن منجر شود.

عوارض بلند مدت برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل

عوارض بلند مدت برداشتن غدد لنفاوی مانند لنف ادم، محدودیت‌های حرکتی، و مشکلات روانی ممکن است تاثیر بیشتری بر زندگی روزمره بیمار داشته باشند. آگاهی از این عوارض و نحوه مدیریت آن‌ها به بیماران کمک می‌کند تا با شرایط جدید خود بهتر کنار بیایند و کیفیت زندگی‌شان را حفظ کنند.

از جمله عوارض بلندمدت برداشتن غدد لنفاوی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بروز لنف ادم در دست سمت جراحی
• محدودیت های حرکتی ناشی از جراحی

در ادامه هر یک از این عوارش را بیشتر بررسی خواهیم کرد.

لنف ادم ناشی از برداشتن غدد لنفاوی زیربغل

لنف ادم یکی از عوارض بلندمدت برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل است که به دلیل اختلال در سیستم لنفاوی رخ می‌دهد. این مشکل ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از جراحی ظاهر شود و با تورم مزمن بازو یا دست همراه باشد. لنف ادم زمانی رخ می‌دهد که مایع لنفاوی به درستی تخلیه نشود و در بافت‌های بدن جمع شود. علائم آن شامل تورم، سنگینی، درد، و کاهش انعطاف‌پذیری است. این عارضه می‌تواند فعالیت‌های روزمره بیمار را مختل کند و کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد.

محدودیت‌های حرکتی ناشی از جراحی

محدودیت حرکتی یکی دیگر از عوارض بلند مدتی است که ممکن است پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل ایجاد شود. این مشکل معمولاً به دلیل تشکیل بافت اسکار یا کاهش استفاده از بازو در دوران بهبودی رخ می‌دهد. بیماران ممکن است با کاهش دامنه حرکتی شانه و بازو مواجه شوند و انجام فعالیت‌های روزمره مانند بلند کردن اجسام یا شانه کردن مو دشوار شود. این محدودیت‌ها می‌توانند بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر منفی بگذارند.

برای پیشگیری و درمان این مشکل، پزشکان معمولاً برنامه‌های فیزیوتراپی خاصی را تجویز می‌کنند. این برنامه‌ها شامل تمرینات کششی و تقویتی است که به بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات کمک می‌کند. انجام منظم این تمرینات و پیگیری مراقبت‌های پزشکی می‌تواند به کاهش مشکلات حرکتی کمک کند.

تفاوت ورم معمولی و لنف ادم بعد از جراحی غدد لنفاوی

جراحی برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل می‌تواند باعث عوارضی مانند ورم یا لنف ادم شود که به دلیل تغییرات در سیستم لنفاوی و تحریک بافت‌های ناحیه جراحی رخ می‌دهند. ورم معمولاً نتیجه تجمع مایعات در محل جراحی است و ممکن است در روزهای اولیه پس از عمل مشاهده شود. استفاده از کمپرس سرد، استراحت، و مصرف داروهای مسکن می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند.

اما  لنف ادم، که یک تورم مزمن و شدیدتر است، که معمولاً در نتیجه اختلال در تخلیه مایع لنفاوی ایجاد می‌شود و ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از جراحی بروز کند. این عارضه با استفاده از بانداژهای فشاری، ماساژ لنفاوی و تمرینات توان‌بخشی قابل مدیریت است.

جدول تفاوت ورم طبیعی با لنف ادم:

توصیه‌های پزشکی برای کاهش خطر عوارض بعد از جراحی غدد لنفاوی

درد و التهاب بعد از جراحی غدد لنفاوی زیر بغل، معمولاً در روزهای اولیه طبیعی است، اما اگر به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند موجب ناراحتی و تاخیر در روند بهبودی شوند. مصرف داروهای مسکن طبق دستور پزشک، مانند ایبوپروفن یا پاراستامول، می‌تواند به کاهش درد برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل کمک کند. همچنین استفاده از کمپرس سرد نیز برای کاهش التهاب و تسکین ناحیه جراحی توصیه می‌شود.

در ادامه برخی دیگر از نکات مراقبتی خاص که به کاهش تورم، درد، و خطرات عوارض بعد از جراحی کمک می‌کند را، بررسی خواهیم کرد.

مراقبت از محل جراحی

تمیز نگه داشتن محل جراحی و رعایت بهداشت از مهم‌ترین عوامل در پیشگیری از عفونت پس از جراحی غدد لنفاوی زیر بغل است. تعویض منظم پانسمان طبق دستور پزشک و پرهیز از خیس شدن یا تماس زخم با آلودگی می‌تواند از ورود باکتری‌ها جلوگیری کند. همچنین، بیمار باید از دست زدن به زخم با دست‌های آلوده خودداری کند و از مواد بهداشتی تایید شده استفاده کند.

در صورت مشاهده علائمی مانند قرمزی، درد شدید، تورم، یا ترشح چرک از محل جراحی، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد. رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک، از جمله مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده، می‌تواند به بهبود سریع‌تر زخم و کاهش خطر عفونت کمک کند. همچنین، بیمار باید از فعالیت‌هایی که ممکن است زخم را تحریک کنند، مانند پوشیدن لباس‌های تنگ، اجتناب نماید.

جلوگیری از بروز لنف ادم

برای پیشگیری از لنف ادم، بیمار باید از انجام فعالیت‌های سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند؛ استفاده از بانداژهای فشاری و انجام تمرینات فیزیوتراپی زیر نظر متخصص می‌تواند به کاهش خطر این مشکل کمک کند. ماساژ لنفاوی نیز یکی از روش‌های موثر برای تخلیه مایعات اضافی و کاهش تورم است.

همچنین، بیمار باید به علائم اولیه مانند تورم خفیف، احساس سنگینی در بازو، یا کاهش انعطاف‌پذیری توجه داشته باشد و در صورت بروز این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کند تا از پیشرفت عارضه جلوگیری شود.

تقویت بازو و شانه

یکی از نگرانی‌های پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل محدودیت حرکتی در شانه و بازو است. این مشکل معمولاً به دلیل تشکیل بافت اسکار یا کاهش استفاده از بازو در دوران بهبودی رخ می‌دهد. انجام تمرینات فیزیوتراپی زیر نظر متخصص می‌تواند به بازگرداندن دامنه حرکتی و جلوگیری از ضعف عضلات کمک کند.

این تمرینات شامل حرکات کششی و تقویتی ملایمی است که به تدریج عضلات و مفاصل را به حالت عادی بازمی‌گرداند. بیمار باید از بی‌تحرکی طولانی مدت اجتناب کند، زیرا این امر می‌تواند منجر به سفتی مفاصل شود. رعایت برنامه توان‌بخشی و انجام تمرینات به صورت منظم، نقش مهمی در بازگشت عملکرد طبیعی بازو و شانه دارد و از مشکلات طولانی‌مدت جلوگیری می‌کند.

تغذیه مناسب و مصرف مایعات

تغذیه مناسب بعد از جراحی یکی از مهم‌ترین عوامل در روند بهبودی و کاهش عوارض است. انتخاب درست مواد غذایی می‌تواند روند ترمیم زخم‌ها را سرعت بخشد و از بروز التهاب یا ضعف عمومی جلوگیری کند. به طور کلی، غذاهایی که سرشار از پروتئین، ویتامین C و روی هستند، بیشترین نقش را در بازسازی بافت‌ها دارند. علاوه بر آن، نوشیدن آب و مایعات کافی به حفظ تعادل بدن و پیشگیری از کم‌آبی کمک زیادی می‌کند.

مواد غذایی مفید بعد از جراحی عبارتند از:

1. پروتئین‌ها؛ مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات کم‌چرب برای ترمیم سریع‌تر بافت‌ها
2. میوه‌های تازه؛ به‌ویژه مرکبات (پرتقال، لیمو، کیوی) که منبع عالی ویتامین C هستند
3. سبزیجات رنگارنگ؛ مثل فلفل دلمه‌ای، بروکلی و اسفناج برای تأمین آنتی‌اکسیدان و مواد معدنی
4. غلات کامل؛ نان سبوس‌دار، جو دوسر و برنج قهوه‌ای برای انرژی پایدار و فیبر
5. مغزها و دانه‌ها؛ مثل گردو، بادام و تخم کتان برای تأمین روی و چربی‌های سالم
6. مایعات کافی؛ آب، دمنوش‌های گیاهی و آبمیوه‌های طبیعی برای جلوگیری از کم‌آبی

در مقابل، مصرف غذاهای پرچرب، خیلی شور یا شیرین باید به حداقل برسد، زیرا می‌توانند التهاب و روند بهبود را کند کنند. مشورت با متخصص تغذیه نیز کمک می‌کند تا برنامه غذایی شخصی‌سازی شده‌ای برای بیمار تنظیم شود و مسیر بهبودی سریع‌تر طی شود.

پیگیری‌های منظم پزشکی

مراجعه منظم به پزشک پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل برای بررسی روند بهبودی و پیشگیری از مشکلات ضروری است. پزشک می‌تواند علائم احتمالی عوارض مانند لنف ادم یا عفونت را در مراحل اولیه شناسایی کند و درمان مناسب ارائه دهد.

بیمار باید تمامی دستورالعمل‌های پزشک را رعایت کند و در صورت بروز علائم غیر عادی مانند قرمزی، تورم شدید، یا تب، فوراً اطلاع دهد. همچنین، پیگیری‌های منظم این امکان را فراهم می‌کند که بیمار سوالات یا نگرانی‌های خود را با پزشک در میان بگذارد و اطمینان حاصل کند که روند بهبودی به درستی پیش می‌رود. رعایت توصیه‌های پزشکی و نکات مراقبتی پس از جراحی غدد لنفاوی زیر بغل می‌تواند به کاهش خطر عوارض و تسریع روند بهبودی کمک کند.

“تحقیقات جدید نشان می‌دهد که در بسیاری از بیماران با سرطان سینه، می‌توان از عمل برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل (ALND) اجتناب کرد—به‌ویژه وقتی ابتدا شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی صورت گرفته باشد. روش‌های دقیق‌تر و کم‌تهاجمی‌تر مثل TAD یا نمونه‌برداری هدفمند، دقت تشخیصی خیلی بالاتری دارند (مثلاً FNR حدود ۵٪) و از عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کنند.”

مدیریت عوارض و نکات مراقبتی پس از برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل

همانطور که گفته شد، برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل یک روش درمانی موثر برای مدیریت بیماری‌هایی مانند سرطان است، اما ممکن است عوارض کوتاه‌مدت و بلند مدتی ایجاد کند. عوارضی مانند درد، تورم، لنف ادم، و محدودیت‌های حرکتی نیازمند مدیریت دقیق و پیگیری منظم هستند. رعایت توصیه‌های پزشکی، از جمله مراقبت از زخم، انجام تمرینات فیزیوتراپی، استفاده از بانداژهای فشاری، و تغذیه مناسب، به کاهش خطر این عوارض کمک می‌کند؛ همچنین، اهمیت پیگیری منظم با پزشک برای تشخیص و درمان زودهنگام مشکلات احتمالی نباید نادیده گرفته شود.

با آگاهی از عوارض و توجه به جنبه‌های جسمی و روانی دوران بهبودی، بیماران می‌توانند کیفیت زندگی خود را حفظ کنند و بهبودی بهتری را تجربه نمایند. توجه به این نکات می‌تواند دوران نقاهت پس از جراحی را آسان‌تر کرده و از عوارض جدی‌تر پیشگیری کند.