چگونه از لنف ادم پیشگیری کنیم؟
لنفادم یک اختلال جدی است که به دلیل وجود نقص در عملکرد سیستم لنفاوی ایجاد میشود؛ امروزه بحث پیشگیری از لنف ادم به یکی از موضوعات مهم در حوزه پزشکی تبدیل شده است، زیرا همواره پیشگیری از بروز یک بیماری به مراتب سادهتر و موثرتر از درمان آن است.
اقدامات پیشگیرانه نقش مهمی در کاهش بروز و شدت لنفادم دارند. انجمن بینالمللی لنفادم در آمریکا، پیشگیری را به سه مرحله تقسیم میکند: مرحله اولیه بر حفظ سلامت سیستم لنفاوی و پرهیز از عوامل خطر تمرکز دارد، مرحله ثانویه به تشخیص زودهنگام و مداخله سریع برای کاهش تورم میپردازد و مرحله ثالثیه با مدیریت لنفادم موجود، از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک میکند.
ویدیو راه های پیشگیری از لنف ادم
چرا پیشگیری از لنف ادم بعد از جراحی سرطان اهمیت دارد؟
پیشگیری از بروز لنف ادم، بسیار سادهتر و موفقتر از درمان آن پس از ایجاد تورم است. سیستم لنفاوی پس از جراحی یا پرتودرمانی دچار اختلال میشود و اگر اقدامات پیشگیرانه به موقع انجام نشود، مایع لنف در بافتها تجمع پیدا کرده و عوارض جدی ایجاد میکند. Breast Cancer: Lymphedema After Treatment
از جمله دلایل اهمیت پیشگیری از لنف ادم بعد از جراحی، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از مزمن شدن بیماری؛ لنف ادم در مراحل اولیه قابل برگشت است؛ اما در صورت بیتوجهی به بیماری مزمن و غیرقابل درمان تبدیل میشود. اقدام سریع و رعایت اصول پیشگیری از لنف ادم مانع از سفت شدن بافت (فیبروز) و ماندگاری دائمی تورم در عضو درگیر میشود.
- حفظ کیفیت زندگی و استقلال فردی؛ تورم شدید، میتواند دامنه حرکتی دست یا پا را محدود کرده و انجام کارهای روزمره را دشوار سازد. با پیشگیری از این عارضه، فرد میتواند تواناییهای حرکتی خود را حفظ کرده و بدون درد یا سنگینی در عضو، به زندگی عادی و فعالیتهای شغلی خود بازگردد.
- کاهش خطر عفونتهای مکرر؛ تجمع مایع لنفاوی، محیطی مناسب برای رشد باکتریها فراهم میکند و خطر عفونتهای پوستی جدی مانند سلولیت را افزایش میدهد. کنترل تورم و جلوگیری از انباشت مایع، سیستم ایمنی موضعی را تقویت کرده و از بستری شدنهای مکرر بیمارستانی به دلیل عفونت جلوگیری میکند.
پیشگیری اولیه از لنف ادم
همان طور که می دانید، پیشگیری از لنف ادم، به معنی انجام اقداماتی است که از ایجاد لنف ادم جلوگیری به عمل می آورد؛ به عنوان مثال، در فردی که جراحی پستان یا جراحی لگن انجام داده باشد، اگر چه ممکن است علائم بالینی ابتلا به ورم لنفاوی واضح نباشد، اما آموزش های لازم باعث می گردد تا از بروز لنف ادم جلوگیری شود. طبق گفته دکتر شهپر حقیقت متخصص لنفوتراپی، برخی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه ادم عبارت اند از:
- آموزش انجام ماساژ لنفاوی
- آموزش ورزش های ملایم بازتوانی
- حفظ دامنه حرکت اندام ها
- مراقبت از پوست منطقه یا skin care
- حفظ عملکرد اندام
- جلوگیری از ضربه و آسیب زدن به اندام
آگاهی بیماران از اصول مراقبت و پیشگیری از لنف ادم، یکی از پایههای اصلی کنترل لنفادم است. آموزش صحیح درباره شناسایی علائم اولیه، نحوه انجام تمرینات لنفاوی و روشهای حفظ سلامت پوست میتواند از پیشرفت تورم جلوگیری کند. درواقع، اهمیت آموزش مدیریت لنف ادم در این است که فرد میآموزد چگونه در برابر تغییرات ظریف بدنش هوشیار باشد و با اصلاح سبک زندگی، از بروز عوارض بعدی پیشگیری کند. این آموزشها بهمرور اعتمادبهنفس بیمار را در مدیریت بیماری افزایش میدهند.
به منظور پیشگیری از لنف ادم لازم است که با اصلی ترین عوامل به وجود آورنده آن آشنا باشیم؛ انواع لنف ادم که شامل لنف ادم اولیه و ثانویه می شوند، از فاکتورهای مختلفی نشات می گیرند که در ادامه به هر یک از آن ها اشاره خواهیم کرد.
عوامل خطرزای لنف ادم اولیه
در مورد لنف ادم اولیه عامل خطرزای خاص و قابل تعدیلی را نمی توان مشخص کرد؛ زیرا در این نوع اختلال، فرد به صورت مادرزادی دچار اختلال در مسیر لنفاوی است. هر چند ممکن است این ورم، در سنین بالاتر و در مراحل بعدی زندگی شخص خود را نشان دهد. در واقع، امروزه تحقیقات نشان داده است که وجود ژن ها یا عوامل ژنتیکی خاص و اختلال در عملکرد برخی ژن ها می تواند باعث ایجاد لنف ادم در کودکان شوند. از آن جا که شناسایی این ژن ها در همه افراد مقدور نیست، بنابراین شناسایی افراد مستعد ابتلا به لنف ادم اولیه، هم امکان پذیر نیست. لذا نمی توان اقدامی برای پیشگیری از لنف ادم، در اینگونه افراد ارائه داد.
عوامل خطرزای لنف ادم ثانویه
خوشبختانه برای افرادی که به لنفادم ثانویه مبتلا هستند، عوامل خطر متعددی شناسایی شدهاند که میتوان آنها را در سه دستهی اصلی اول، دوم و سوم طبقهبندی کرد. این عوامل میتوانند نقش مهمی در بروز و تشدید بیماری ادم داشته باشند. دستهبندی این عوامل به منظور درک بهتر ریشهها و محرکهای احتمالی بیماری انجام میشود و در مدیریت درمان نقش موثری ایفا میکند.
گروه اول؛ آسیب به غدد لنفاوی
گروه اول از عوامل خطرزا، به بیماری های فرد و روش های درمانی آن ها مربوط می شود، که غالبا اجتناب ناپذیر هستند و برای افزایش بقای عمر بیماران، لازم است؛ این درمان ها باید زیر نظر متخصصین مربوطه و در زمان مناسب دریافت شوند. برخی از اصلی ترین موارد عبارت اند از:
- جراحی و آسیب به سیستم لنفاوی منطقه
- نمونه برداری از غدد لنفاوی در یک ناحیه و درگیری آن با سلول های سرطانی
- شیمی درمانی و برخی داروهای مورد استفاده مانند ترکیبات حاوی تاکسول
- پرتو درمانی (رادیو تراپی) در ناحیه جراحی و نواحی حاوی غدد لنفاوی
این روشهای درمانی، هرچند برای کنترل و درمان سرطان ضروری هستند، اما ممکن است در برخی موارد به مجاری لنفاوی آسیب رسانده و خطر ابتلا به لنفادم ثانویه را افزایش دهند. شدت بروز این عارضه بستگی به گستردگی جراحی و تعداد غدد لنفاوی برداشتهشده دارد؛ هر چه جراحی وسیعتر باشد، احتمال بروز لنفادم نیز بیشتر میشود. از سوی دیگر، عوارض جراحی سرطان و همچنین درمانهایی مانند شیمیدرمانی با دوزهای بالا، میتوانند موجب آسیبهای لنفاوی بیشتری شوند. بنابراین، رعایت اصول جراحی و انتخاب روشهای کمتهاجمیتر نقش مهمی در کاهش آسیب به سیستم لنفاوی و پیشگیری از لنفادم دارد.
گروه دوم؛ سبک زندگی افراد
یکی از عوامل اصلی ابتلا به لنف ادم ثانویه به سبک زندگی افراد مربوط می شود! مهم ترین فاکتور موثر در این مورد، چاقی یا افزایش وزن بیش از حد است؛ این موضوع می تواند ناشی از کم تحرکی فرد در حین فرایند درمان انواع سرطان، رژیم غذایی نامناسب بیمار در حین درمان و یا متابولیسم پایین بدن در اثر مصرف انواع داروهای دریافتی و تغییرات هورمونی وی باشد.
مساله مهم دیگر کاهش تحرک بدنی و فعالیت فیزیکی فرد در طول دوره درمان است، که می تواند تاثیر بسزایی در ایجاد لنف ادم داشته باشد. از سوی دیگر کاهش دامنه حرکتی یک اندام خاص، منجر به افزایش احتمال بروز ادم در آن عضو می گردد؛ برای مثال، در افرادی که در اثر جراحی پستان دست خود را کمتر حرکت می دهند و یا پس از جراحی لگن، دامنه حرکتی پاهای خود را محدود می کنند، احتمال ابتلا به لنف ادم افزایش می یابد.
هر گونه آسیب به مجاری لنفاوی مثل فعالیت بدنی خیلی سنگین، ضربه زدن و انواع سوختگی ها و یا حتی مراقبت نادرست از پوست و خشکی بیش از حد آن، می تواند با آسیب به مسیرهای لنفاوی، زمینه ایجاد تورم لنفاوی و عفونت های ثانویه (سلولیت) را در عضو بیشتر کند. سایر توصیه های مهم که لازم است کلیه افراد جهت جلوگیری ایجاد یا تشدید لنف ادم مد نظر قرار دهند عبارت اند از:mayoclini
- عدم استفاده از زیورآلات در عضو در معرض خطر ابتلا
- عدم استفاده از باندهای کشی یا آستین های کشی نامناسب به منظور جلوگیری از ایجاد لنف ادم
- پرهیز از خون گیری یا تزریق در عضو مبتلا
- جلوگیری از تماس با حرارت زیاد
- پرهیز از استحمام طولانی
- جلوگیری از درمان های حرارتی (استفاده از سونا و جکوزی به مدت طولانی)
- انجام مراقبت های پوستی جهت حفظ رطوبت پوست
- به کار بردن دستکش برای انجام فعالیت های روزمره نظیر شستشو و باغبانی
بدون شک انجام ورزش های استاندارد و متناسب با وضعیت سلامت افراد، داشتن یک برنامه غذایی مناسب، حفظ متابولیسم و وزن ایده ال در دوران بیماری و یا قبل از ابتلا، می تواند موجب کاهش احتمال بروز لنف ادم شود. اما پیشگیری از لنف ادم و کنترل آن، فقط در کلینیک انجام نمیشود، بلکه بخش مهمی از درمان در خانه اتفاق میافتد. رعایت نکاتی مانند حفظ رطوبت پوست، انجام ماساژهای سبک و پوشیدن لباسهای فشاری استاندارد، از اصول مهم مراقبت از لنف ادم در منزل محسوب میشود. این مراقبتهای روزانه باعث کاهش تجمع مایع لنف، پیشگیری از عفونتهای پوستی و حفظ عملکرد اندام میشوند. با پایبندی به این اصول، بیماران میتوانند روند بهبودی خود را بهصورت مؤثر و ایمن ادامه دهند.
گروه سوم؛ درمان های نامناسب
گروه سوم عوامل خطرزای لنف ادم ثانویه، استفاده از درمان های غیر علمی و نامناسب هستند؛ در بعضی از موارد فرد به منظور پیشگیری از لنف ادم یا درمان آن اقداماتی را انجام می دهد که خود باعث تشدید لنف ادم می شود! از جمله این موارد می توان به ماساژ نامناسب، غیر تخصصی و بسیار محکم بر روی عضو اشاره کرد که باعث آسیب به مسیر لنفاوی می شوند.
اگر چه فعالیت بدنی و حفظ دامنه حرکت عضو بسیار مهم است، اما حرکات ورزشی سریع و ناگهانی که فارغ از آموزش تیم درمان انجام شوند، خود باعث آسیب به مسیر لنفاوی و ایجاد یا تشدید لنف ادم خواهد شد! انواع درمان های متفرقه مثل زالو درمانی، حجامت و استفاده از داروهای شیمیایی یا گیاهی که اعتبار علمی در درمان لنف ادم ندارند نیز، از مداخلات نامناسبی به شمار می روند، که غالبا منجر به افزایش خطر ابتلا به لنف ادم، خواهند شد.
پیشگیری ثانویه از لنف ادم
مرحله دوم در پیشگیری از لنف ادم، پیشگیری ثانویه است؛ پیشگیری ثانویه به این معنی است که بیماری در مراحل اولیه و به موقع تشخیص داده شود، که بتوان برنامه درمانی مناسب و اثرگذاری برای آن ارائه نمود. شناسایی و درمان به موقع مبتلایان در این مرحله، می تواند از بسیاری از عوارض بعدی جلوگیری نماید؛ اما متاسفانه غالبا مورد غفلت بیمار و تیم درمانی قرار می گیرد.
لازم به توجه است که طبق تحقیقات انجام شده فردی که مبتلا به لنف ادم خفیف باشد، نسبت به فردی که ادم ندارد، سه برابر بیشتر احتمال ابتلا به لنف ادم های شدید را دارد! لذا غفلت از این مرحله موجب پیچیده و دشوار شدن مراحل بعدی درمان، و اثربخشی کمتر مداخلات درمانی خواهد شد.
توجه کنید که لنف ادم بهتر است، در مراحل اولیه یعنی هنگامی که هنوز فیبروز بافتی قابل توجه، یا بافت چربی زیادی در اندام ایجاد نشده، درمان گردد؛ زیرا در این شرایط نتیجه درمان بسیار رضایت بخش تر خواهد بود، به طوری که حتی می توان عضو را به وضعیت طبیعی برگرداند. برای درمان این بیماری مراجعه به یک پزشک لنفولوژیست ضروری است.
به این ترتیب، مهم ترین اقدامات پیشگیرانه ای که در این مرحله می توان اعمال کرد، بستگی به نتیجه معاینات اولیه فرد دارد. از جمله اقداماتی که در مراحل اولیه برای پیشگیری از لنف ادم و یا رفع آن توسط پزشک متخصص تجویز می شود روش احتقان زدایی ترکیبی یا (Combined Decongestive Thetapy (CDT)) می باشد که شامل اجزای زیر است:
- ماساژ مخصوص اندام لنف
- آموزش ورزش های متناسب با عضو متورم
- آموزش مراقبت از اندام مورد نظر و پوست آن
- استفاده از بانداژهای چند لایه کم کش تخصصی
- آستین یا جوراب های کشی استاندارد
پیشگیری ثالثیه از لنف ادم
مرحله سوم پیشگیری از لنف ادم، از سوی انجمن بین المللی لنفولوژی، به عنوان یکی از مراحل مهم کنترل بیماری به شمار می رود؛ در واقع، این گروه شامل درمان لنف ادم های طول کشیده و نسبتا پر عارضه هستند، که کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده است. بر اساس تجارب به دست آمده، افرادی که به لنف ادم خود در مراحل اولیه و ثانویه اهمیتی نداده اند، یا دسترسی به درمان مناسب نداشته اند، مستعد ابتلا به عوارض شدید لنف ادم در اندام ها هستند. برخی از عوارض ادم های وسیع و پیشرفته عبارتند از:
- آسیب های پوستی
- ایجاد عفونت های جلدی
- آسیب های عضلانی-اسکلتی
- آسیب به اعصاب منطقه
این گونه افراد معمولا نیاز به برنامه درمانی تخصصی و بلند مدتی جهت کنترل لنف ادم، حفظ عملکرد عضو و بهبود کیفیت زندگی دارند؛ برنامه درمانی در این گونه افراد با هدف رفع ادم انباشته، مایع تجمع یافته در عضو، جلوگیری از پیشروی ادم، بهبود عملکرد اندام های درگیر، جلوگیری از ایجاد عفونت و حفظ و ارتقای کیفیت زندگی فرد، و مهم تر از همه آن ها جلوگیری از ایجاد عفونت است.
برخی از اقدامات مهم برای پیشگیری از لنف ادم در مرحله ثالثیه عبارت اند از:
- آموزش کاهش وزن و حفظ وزن ایده آل
- آموزش مراقبت از عضو
- درمان زخم، عفونت یا سایر ضایعات جلدی
- انجام درمان CDT (Complete decongestive therapy) یا احتقان زدایی ترکیبی اندام
- توصیه به فیزیوتراپی برای لنف ادم یا کاردرمانی جهت حفظ عملکرد عضو
فیزیوتراپی در لنف ادم تنها به کاهش تورم محدود نمیشود، بلکه نقش مؤثری در اصلاح مشکلات اسکلتی و حرکتی ناشی از این بیماری دارد. بسیاری از بیماران مبتلا به لنف ادم دچار درد، محدودیت حرکتی مفاصل یا حتی علائمی مانند سندرم تونل کارپال میشوند که نیاز به درمان فیزیوتراپی تخصصی دارند. در واقع، فیزیوتراپی در لنف ادم با تمرکز بر بهبود عملکرد عضلات و مفاصل، کاهش درد و افزایش تحرک اندامها، درمان را بهصورت جامع و هماهنگ با لنفوتراپی تکمیل میکند.
چطور احتمال ابتلا به لنف ادم را کاهش دهیم؟
بنابر اطلاعاتی که در سایت های معتبر، انجمن سرطان آمریکا و انجمن لنفولوژی قابل دسترسی است، حتی پیشگیری اولیه به صورت مطلق، امری نشدنی می باشد و این به این معناست که مجموعه ای از دستورالعمل های پزشکی وجود ندارند که افراد با رعایت آنها اصلا به لنف ادم مبتلا نشوند، اما توصیه هایی وجود دارند که احتمال ابتلا را کم می کنند. در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد این روش ها در اختیار شما عزیزان قرار می دهیم.
این توصیه ها برای افرادی که جراحی پستان انجام داده اند( پیشگیری از لنف ادم دست) و افرادی که جراحی های لگنی و شکمی داشته اند(پیشگیری از لنف ادم پا) مناسب هستند. خانم دکتر حقیقت با ارائه یک تقسیم بندی ساده و مدرن که قصد داریم با شما به اشتراک بگذاریم، این توصیه های پزشکی را در سه گروه دسته بندی کرده است.
1. جلوگیری از آسیب
در این بخش افرادی که جراحی انجام داده اند موظفند تا از هرگونه آسیب به عضوی که در معرض و خطر ابتلا به لنف ادم است، دوری کنند. برای مثال برای پیشگیری از مبتلا شدن به لنف ادم پا، ورزشکاران باید از دویدن زیاد و یا فعالیت هایی که به این ناحیه فشار زیاد وارد می کند، خودداری کنند. علاوه بر این در خانم هایی که جراحی سرطان پستان انجام داده اند، ورزش هایی همانند والیبال حرفه ای که خستگی زیادی در دست ها ایجاد می کند، احتمال بروز لنف ادم دست را افزایش می دهد.
همچنین فعالیت های شدیدی که منجر به آسیب های بافتی می شوند همانند بریدگی، خون گیری از بافت در معرض خطر و جا به جا کردن اشیا سنگین همگی باعث ظهور انواع لنف های ادمی در بدن می شوند. جالب است که بدانید این نظریه که پوشیدن لباس های تنگ باعث لنف ادم می شوند، نظریه ای است که از لحاظ پزشکی تایید نشده است و لباس های تنگی که آزارنده نباشند تقریبا بی خطر هستند، اما پزشکان توصیه می کنند که افراد باید استفاده از زیورآلات تنگ همانند گردنبند، النگو، ساعت و انگشتر را در هنگام خواب برای خود منع کنند.
2. جلوگیری از خستگی
از انجام کارهای تکراری خودداری کنید. برای مثال کارهایی که مربوط به کامپیوتر و تایپ هستند اگر به طور مداوم طی چندین ساعت متوالی بدون رفع خستگی انجام شود، ریسک ابتلا به لنف ادم را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. علاوه بر این خانم های خانه دار نیز نباید در انجام کارهای خانه افراط داشته باشند. برای مثال تمیزکاری و نظافت مداوم منزل بدون رفع خستگی عامل اساسی در ابتلا به لنف ادم در خانم های خانه دار است.
همانطور که ورزش زیاد از حد نه تنها حافظ سلامتی نیست و آن را تحدید می کند، باید بدانید که کار مداوم در هر زمینه ای اگر با استراحت همراه نباشد، تبدیل به عاملی خطریی برای ایجاد بیماری می شود و جالب تر اینکه بی خوابی و کم خوابی مداوم نیز می تواند منجر به خستگی های عضلانی شدید در طول روز شوند که همگی اینها در نهایت باعث ایجاد یا تشدید بیماری لنف ادم می شوند.
3. مراقبت از عضو درگیر
مراقبت از عضو به این معنا است که به بهبود وضعیت لنفابی بدن کمک کنید. برای مثال ماساژهای ملایم روزانه روی اندام هایی مانند بازوها و یا پاها که توسط خود افراد قابل اجرا هستند را انجام دهید. ورزش های روزانه که توسط مربی های ورزشی و پزشک لنفولوژیست در باشگاه و یا محیط خانه قابل اجرا هستند نیز می توانند در پیشگیری و یا بهبود بیماری به افراد کمک کنند. دقت کنید که اقدامات پیشگیرانه غلط می توانند به راحتی عارضه ایجاد کنند.
مشاوره با افرادی که در زمینه لنفولوژی تخصص دارند می تواند در شناسایی صحیح اصول مراقبت از اندام به شما کمک کند. در زمینه مراقبت از عضو، محافظت از پوست نیز عاملی حیاتی و تعیین کننده است. افرادی که دارای پوست خشک هستند باید از لوسیون های مرطوب کننده به خصوص در نواحی که مستعد ابتلا به لنف ادم هستند، استفاده کنند. هرگونه خراش، بریدگی و علائم سلولیتی باید جدی گرفته شوند و با پزشک در میان گذاشته شوند.
مراقبتهای روزانه برای بیماران در معرض خطر لنف ادم
رعایت یک روتین روزانه منظم، حیاتیترین بخش در برنامه پیشگیری از لنف ادم برای بیمارانی است که غدد لنفاوی آنها جراحی شده است. این مراقبتها، باید به سبک زندگی تبدیل شوند تا فشار وارده بر سیستم لنفاوی کاهش یابد و جریان مایع در بدن تسهیل گردد.
مراقبت از پوست و جلوگیری از عفونت
سالم نگه داشتن پوست، نخستین سد دفاعی در برابر ورود باکتریها و ایجاد عفونت است که میتواند محرک اصلی شروع لنف ادم باشد. هرگونه بریدگی، خراش، سوختگی یا نیش حشرات در عضو درگیر، ریسک عفونت را بالا میبرد؛ بنابراین استفاده روزانه از مرطوبکنندههای ملایم برای جلوگیری از خشکی و ترک پوست، استفاده از دستکش هنگام ظرف شستن یا باغبانی و ضدعفونی فوری هرگونه زخم احتمالی ضروری است.
اهمیت فعالیت بدنی و تمرینات مناسب
انجام حرکات ورزشی کنترل شده و ملایم مانند پمپاژ عمل کرده و به تخلیه مایع لنف از عضو درگیر کمک میکند. فعالیتهایی مانند پیادهروی، شنا یا تمرینات کششی خاص که توسط فیزیوتراپیست تجویز شدهاند، با انقباض عضلات باعث حرکت مایع به سمت بالا میشوند؛ اما باید توجه داشت که ورزش سنگین و خستهکننده که باعث درد یا قرمزی شود، نتیجه عکس داشته و باید از آن پرهیز کرد.
استفاده صحیح از بانداژ یا آستین فشاری
پوشیدن آستین یا جوراب فشاری (کامپرشن) استاندارد، در هنگام فعالیت یا سفر هوایی، فشار لازم را برای جلوگیری از تجمع مایع فراهم میکند. این لوازم کمکدرمانی، باید دقیقا سایز مناسب بیمار باشند و طبق دستور پزشک استفاده شوند؛ زیرا فشار بیش از حد یا نامناسب میتواند مسیرهای لنفاوی را مسدود کرده و وضعیت را بدتر کند؛ در حالی که استفاده صحیح یکی از ارکان اصلی پیشگیری از لنف ادم است. lifestyle changes for lymphedema
کنترل وزن و تغذیه مناسب در پیشگیری از لنف ادم
مدیریت وزن و داشتن رژیم غذایی سالم، تاثیر مستقیمی بر کاهش بار سیستم لنفاوی و پیشگیری از تورم دارد. چاقی و اضافه وزن، فشار مضاعفی بر غدد لنفاوی باقیمانده وارد میکند و کارایی آنها را در تخلیه مایع کاهش میدهد. lymphedema and weight loss
با رعایت چند نکته زیر میتواند نتایج خوبی در طور مدت درمان لنف ادم بگیرید:
- حفظ وزن ایدهآل؛ اضافه وزن یکی از مهمترین عوامل خطر، برای شروع لنف ادم است. با کاهش چربیهای اضافه بدن، فشار فیزیکی از روی عروق لنفاوی برداشته میشود و جریان مایع لنف روانتر میگردد که این امر ریسک ابتلا به تورم را به طرز چشمگیری کاهش میدهد.
- کاهش مصرف نمک (سدیم)؛ مصرف زیاد نمک، باعث احتباس آب در بدن میشود که این موضوع برای سیستم لنفاوی آسیبدیده سم است. محدود کردن مصرف غذاهای کنسروی، فستفودها و تنقلات شور به کاهش حجم مایعات اضافی در بافتها کمک کرده و فرآیند پیشگیری از لنف ادم را تسهیل میکند.
- هیدراتاسیون و نوشیدن آب کافی؛ نوشیدن آب کافی، برخلاف تصور عموم باعث تورم نمیشود؛ بلکه به دفع سموم و بهبود عملکرد کلیهها و سیستم لنفاوی کمک میکند. کمآبی بدن باعث میشود غلظت مایع لنف بالا رفته و حرکت آن در عروق کندتر شود؛ بنابراین مصرف مداوم آب در طول روز ضروری است.
محافظت از عضو آسیب دیده در گرما
قرار گرفتن در معرض گرمای شدید، باعث گشاد شدن عروق خونی و افزایش تولید مایع میانبافتی میشود که سیستم لنفاوی ضعیف قادر به تخلیه آن نیست. بیماران باید از سونا، جکوزی، دوش آب خیلی داغ و قرار گرفتن طولانیمدت در معرض نور مستقیم خورشید خودداری کنند و همواره عضو درگیر را خنک نگه دارند تا از شروع ناگهانی تورم جلوگیری شود.
محافظت از عضو اسیب دیده در سرما
سرمای شدید نیز، میتواند با ایجاد خشکی پوست و ترکخوردگی، راه ورود باکتریها را باز کرده و همچنین باعث اسپاسم عروق شود. پوشیدن لباس گرم و محافظت از دست یا پا، در برابر بادهای سرد و یخزدگی برای جلوگیری از آسیبهای پوستی و شوک به سیستم گردش خون در ناحیه جراحی شده الزامی است.
نکات مهم انجمن علمی آمریکا، برای پیشگیری از لنف ادم
برای جلوگیری از احتمال ابتلا به بیماری لنف ادم توصیه های زیر را که توسط انجمن لنفولوژی آمریکا تایید شده اند، جدی بگیرید.
- کنترل های منظم پزشکی داشته باشید.
- علائم جدید و غیرعادی که به تازگی در بدن شما به وجود آمده است را به پزشک گزارش دهید.
- کنترل وزن داشته باشید و سعی کنید وزنتان را در ایدهآل ترین حالت ممکن نگه دارید.
- ورزش روزانه و مداوم را در برنامه خود قرار دهید.
- از هرگونه عارضه بافتی همانند سوختگی، بریدگی، ضربه و صدمه رساندن به پوست خودداری کنید.
- از تزریق هر ماده خارجی از جمله واکسن و یا خون گیری از بافت در معرض لنف ادم بپرهیزید.
- از گرم کردن عضو در معرض خطر بپرهیزید.
- درباره علائم سلولیتی مطالعه کنید و در صورت مشاهد آن به پزشک معالجتان مراجعه کنید.
در بیماران مبتلا به لنف ادم، تجمع مایع لنف باعث ایجاد تورم شده و فشار غیرطبیعی به عضلات و مفاصل تحمیل می کند؛ لذا یکی از مشکلات رایجی که در اکثر بیماران مبتلا به لنف ادم مشاهده می شود، اختلالات اسکلتی-عضلانی است. این نوع اختلالات ممکن است به مرور زمان شدت بیشتری پیدا کرده و منجر به ایجاد ناراحتی های حرکتی در فرد شوند.
از این رو، لازم است در طول روند درمان بیماری لنف ادم، مشکلات ناشی از اختلالات عضلانی-اسکلتی نیز درمان گردند. با توجه به این توضیحات پیشنهاد میکنیم که حتما مقاله فیزیوتراپی در لنف ادم رو مطالعه بفرمایین.
چه زمانی باید به متخصص لنف ادم مراجعه کرد؟
تشخیص زودهنگام علائم هشداردهنده، کلید موفقیت در مدیریت و پیشگیری از لنف ادم پیشرفته است. بیماران باید نسبت به هرگونه تغییر در عضو سمت جراحی حساس باشند و منتظر نمانند تا تورم کاملا مشهود شود؛ زیرا درمان در مراحل اولیه بسیار سادهتر است.
مشاهده تورم یا سنگینی
احساس سنگینی، سفتی یا تنگی غیرعادی در لباس و زیورآلات (مانند انگشتر) اولین نشانه شروع لنف ادم است. حتی اگر تورم با چشم قابل مشاهده نباشد؛ اما بیمار حس کند که عضو درگیر سنگینتر از سمت سالم است، باید بلافاصله برای ارزیابی و دریافت درمانهای لنفاوی مراجعه کند.
تغییرات پوستی و قرمزی
هرگونه گرمی، قرمزی، التهاب یا تغییر رنگ پوست میتواند نشانه عفونت یا شروع تورم باشد. اگر پوست ناحیه درگیر براق، سفت یا دچار فرورفتگی (وقتی با انگشت فشار میدهید جای آن میماند) شد، این علائم هشداری جدی برای نیاز به مداخله تخصصی پزشکی است.
کاهش دامنه حرکتی
محدودیت در حرکت مفاصل دست یا پا که ناشی از سفتی بافتها باشد، نشاندهنده تجمع مایع است. اگر بیمار احساس کند که نمیتواند مانند گذشته بازو یا پای خود را خم و راست کند یا احساس کشیدگی در زیر بغل یا کشاله ران دارد، باید سریعا با متخصص لنف ادم، مشورت نماید.
بهترین پزشک لنفولوژیست در تهران
انتخاب یک پزشک متخصص در زمینه بیماری های مختلف منجر به دریافت بهترین نتیجه از برنامه درمانی خواهد شد. بیماری لنف ادم و کلیه ناهنجاری های مربوط به سیستم لنفاوی بدن نیز از موارد حساسی هستند که باید به صورت علمی و دقیق بررسی و تشخیص داده شوند. تشخیص لنف ادم به موقع می تواند عوارض ناشی از آن را به طور قابل توجهی کمتر کند.
دکتر شهپر حقیقت، متخصص اپیدمیولوژی و پزشک لنفولوژیست در تهران هستند. ایشان به دلیل تجربه فراوان در زمینه درمان بیماری های مرتبط با سیستم لنفاوی، بهترین گزینه برای درمان انواع لنف ادم به حساب می آیند. جهت درمان توسط دکتر حقیقت می توانید به کلینیک لنفوتراپی پویا به آدرس تهران خیابان سهروردی شمالی، خیابان شهید قندي، خیابان یکم، پلاک 4، طبقه همکف مراجعه کنید.
دیگر خدمات دکتر حقیقت
در این مقاله سعی شده تمام سوالات بیماران برای شناخت لنف ادم پاسخ داده شود مانند لنف ادم چیست؟ انواع لنف ادم؟ عملکرد سیستم ایمنی سوالات بسیار دیگر برای بیماران پس از تشخیص ایجاد می شود
تشخیص به موقع و درست ورم لنفاوی نقش مهمی در روند درمان لنف ادم دارد جهت آشنایی جامعه و بیماران عزیز در این قسمت به روشهای تشخیصی، تشخیص های افتراقی، معاینات شخصی و... پرداخته شده است
کیفیت زندگی فردی که به لنف ادم مبتلا شده است در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می گیرد در این مقاله خانم دکتر حقیقت در مورد روانشناسی، جنسی، مراقبین، اشتغال و مدیریت کیفیت زندگی صحبت کرده اند
فیزیوتراپی به عنوان یک بخش مهم از فرآیند درمان و یک درمان تکمیلی در حین درمان لنف ادم، جایگاه ویژه دارد در این مقاله دکتر حقیقت به مواردی چون فیزیوتراپی عضلانی-اسکلتی، آرتروز،خشکی شانه، cts پرداخته اند.
درمان لنف ادم یک درمان ترکیبی از مجموع درمان های پزشکی و مراقبت های فردی است و در درمان پزشکی نیز دکتر حقیقت در این مقاله به ماساژ، بانداژ، ورزش، تغذیه، جراحی و دیگر نکات حیطه درمان پرداخته اند
«سلام دکتر، من چند ماهه از جراحی سینهم گذشته ولی تازگیا احساس میکنم بازوم یه کم ورم کرده. ممکنه ربطی به لنف ادم داشته باشه؟ یا زیادی نگران شدم؟»
بله، تورم خفیف در بازو بعد از جراحی سرطان سینه میتواند یکی از علائم اولیه لنف ادم باشد. توصیه میشود با پزشک متخصص مشورت کرده و اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از جورابهای فشاری و انجام تمرینات مناسب را آغاز کنید.
ورزش کردن هم کمک میکنه که ورم دست و پا کمتر بشه؟ اگه آره چه ورزشایی خوبه؟
دقیقاً! فعالیت بدنی ملایم میتونه خیلی کمککننده باشه. پیادهروی، شنا، حرکات کششی ساده یا تمرینات آرام مثل یوگا و تمرینات تنفسی، باعث میشن مایع لنف در بدن بهتر حرکت کنه. فقط حواستون باشه که حرکات شدید یا سنگین، اگه بدون راهنمایی باشند، ممکن هست اثر معکوس بذارند. بهتر هست از پزشک خودتون یک برنامه تمرینی شخصی سازی شده بگیرید.
«واقعاً استفاده از جورابهای فشاری لازمه؟ یه کم سخته تحملش برام، ولی اگه مهمه ادامه بدم…»
سلام فریبا جان، کاملاً درکتون میکنم، مخصوصاً در هوای گرم یا اگه زیاد تحرک دارید. ولی خب این جورابها واقعاً یکی از مؤثرترین راهها برای پیشگیری از لنف ادم هستند، چون جریان لنف رو بهتر میکنند. اگه فشردگی جورابت خیلی اذیتت میکنه، شاید بهتر باشد با مشاورهی تخصصی یه مدل مناسبتر یا سایز دقیقتر بگیرید.
سلام دکتر، من مقاله شما رو خوندم، ولی نمیدونم ماساژ لنفاوی ملایم رو خودم تو خونه چطور انجام بدم؟ آیا لازمه حتما پیش متخصص برم؟
سلام علی جان، ماساژ ملایم در خانه میتونه کمککننده باشه، ولی حتما باید اصول درستش رعایت بشه. توصیه میکنم یک جلسه با متخصص لنفولوژی داشته باشی تا تکنیک صحیح رو یاد بگیری، بعد بتونی خودت تمرین کنی. اینطوری خطر آسیب به مسیرهای لنفاوی کاهش پیدا میکنه.
دکتر وقت بخیر، من شنیدم که ورزش شدید بعد از جراحی سینه میتونه باعث لنف ادم بشه. پس پیادهروی یا حرکات سبک چطور؟
سلام سارا، ورزش سبک و منظم مثل پیادهروی و حرکات کششی ملایم کاملاً ایمن و حتی مفیده. فقط از حرکات شدید و فشار زیاد به بازوها اجتناب کن. هدف اینه که جریان لنفاوی تحریک بشه بدون آسیب به غدد و مجاری لنفاوی.
دکتر، اگر پوست بازو خشک باشه یا خراش برداره، واقعاً خطر لنف ادم افزایش پیدا میکنه؟
بله مهسا جان، پوست خشک یا خراشیده میتونه محل ورود باکتریها باشه و خطر سلولیت و تورم لنفاوی رو بالا ببره. استفاده از لوسیون مرطوبکننده و مراقبت روزانه پوست خیلی مهمه، مخصوصاً در نواحی جراحی شده یا در معرض خطر.
دکتر من چند ماهه شیمی درمانی شدم و میترسم دچار لنف ادم بشم. آیا کنترل وزن واقعاً تأثیر داره؟
رضا جان، بله کنترل وزن و فعالیت بدنی منظم نقش مهمی در کاهش ریسک لنف ادم داره. چاقی یا کمتحرکی میتونه فشار روی سیستم لنفاوی ایجاد کنه و تورم رو تشدید کنه. حتی تغییرات جزئی در رژیم غذایی و ورزش سبک میتونه مفید باشه.
سلام دکتر، ممنون از مقاله کاملتون. یه سوال دارم؛ آیا استفاده از جوراب یا آستین فشاری برای پیشگیری ثانویه لازمه؟
سلام نرگس جان، بله استفاده از آستین یا جوراب فشاری استاندارد یکی از اصول پیشگیری ثانویه است. این کار کمک میکنه جریان لنفاوی حفظ بشه و تورم کاهش پیدا کنه. البته اندازهگیری درست و استفاده طبق دستور متخصص خیلی مهمه تا فشار مناسب اعمال بشه.