چگونه از لنف ادم پیشگیری کنیم؟
لنف ادم یکی از ناهنجاری هایی است که ممکن است در اثر بروز اشکالاتی در سیستم لنفاوی به وجود آید. امروزه پیشگیری از لنف ادم از مباحث مهم پزشکی به حساب می آید؛ زیرا در هر حال، پیشگیری از هر نوع اختلال و بیماری می تواند از درمان آن ساده تر انجام گیرد و در مورد لنف ادم، اثربخشی بیشتری به همراه دارد.
بر اساس توصیه انجمن بین المللی لنف ادم امریکا، جلوگیری از بروز لنف ادم به سه مرحله تقسیم بندی می شود که عبارت اند از:
- پیشگیری اولیه
- پیشگیری ثانویه
- پیشگیری ثالثیه
در این مقاله قصد داریم تا روش های پیشگیری از لنف ادم را به طور خلاصه برای شما عزیزان شرح دهیم. در این مقاله به بررسی اقدامات لازم در هر مرحله از پیشگیری لنف ادم و مراقبت از ابتلا به آن، پرداخته شده است.
ویدیو راه های پیشگیری از لنف ادم
پیشگیری از لنف ادم؛ پیشگیری اولیه
همان طور که می دانید، پیشگیری از لنف ادم، به معنی انجام اقداماتی که از ایجاد لنف ادم جلوگیری به عمل می آورد. به عنوان مثال، در فردی که جراحی پستان یا جراحی لگن انجام داده باشد، اگر چه ممکن است علائم بالینی ابتلا به ورم لنفاوی واضح نباشد، اما آموزش های لازم باعث می گردد تا از بروز لنف ادم جلوگیری شود. برخی از مهم ترین اقدامات پیشگیرانه ادم عبارت اند از:
- آموزش انجام ماساژ لنفاوی
- آموزش ورزش های ملایم بازتوانی
- حفظ دامنه حرکت اندام ها
- مراقبت از پوست منطقه یا skin care
- حفظ عملکرد اندام
- جلوگیری از ضربه و آسیب زدن به اندام
به منظور پیشگیری از لنف ادم لازم است که با اصلی ترین عوامل به وجود آورنده آن آشنا باشیم. انواع لنف ادم که شامل لنف ادم اولیه و ثانویه می شوند، از فاکتورهای مختلفی نشات می گیرند که در ادامه به هر یک از آن ها اشاره خواهیم کرد.
عوامل خطرزای لنف ادم اولیه
در مورد لنف ادم اولیه عامل خطرزای خاص و قابل تعدیلی را نمی توان مشخص کرد. زیرا در این نوع اختلال، فرد به صورت مادرزادی دچار اختلال در مسیر لنفاوی می باشد؛ هر چند ممکن است این ورم در سنین بالاتر و در مراحل بعدی زندگی شخص خود را نشان دهد. در واقع، امروزه تحقیقات نشان داده است که وجود ژن ها یا عوامل ژنتیکی خاص و اختلال در عملکرد برخی ژن ها می تواند باعث ایجاد لنف ادم شوند.
از آن جا که شناسایی این ژن ها در همه افراد مقدور نباشد، معرفی افراد مستعد ابتلا به لنف ادم اولیه امکان پذیر نیست. لذا نمی توان اقدامی برای پیشگیری از لنف ادم از ابتدا برای این گونه افراد ارائه دهیم.
عوامل خطرزای لنف ادم ثانویه
در مورد افرادی که مبتلا به لنف ادم ثانویه هستند عوامل خطرزای متعددی مطرح می شوند که در سه گروه اصلی زیر جای می گیرند.
گروه اول؛ آسیب به غدد لنفاوی
گروه اول از عوامل خطرزا، به بیماری های فرد و روش های درمانی آن ها مربوط می شود که غالبا اجتناب ناپذیر می باشند و جهت افزایش بقای عمر بیماران لازم است زیر نظر متخصصین مربوطه و در زمان مناسب دریافت شوند. برخی از اصلی ترین موارد عبارت اند از:
- جراحی و آسیب به سیستم لنفاوی منطقه
- نمونه برداری از غدد لنفاوی در یک ناحیه و درگیری آن با سلول های سرطانی
- شیمی درمانی و برخی داروهای مورد استفاده مانند ترکیبات حاوی تاکسول
- پرتو درمانی (رادیو تراپی) در ناحیه جراحی و نواحی حاوی غدد لنفاوی
این درمان ها می توانند ضمن آسیب به مجاری لنفاوی، احتمال ابتلا به لنف ادم ثانویه را افزایش دهند. البته شدت هر یک از این عوامل و در نهایت احتمال بروز لنف ادم می تواند متفاوت باشد. برای مثال، طبیعی است که هر چه جراحی وسیع تری برای فرد انجام گیرد، یا هر چه تعداد غدد لنفاوی بیشتری خارج گردد و یا هر چه درگیری غدد لنفاوی بیشتر باشد امکان بروز لنف ادم شدیدتر خواهد شد.
در مواردی هم که فرد ناچار به انجام شیمی درمانی است، دوزهای بالاتر دارو و تعداد بیشتر سیکل های درمانی، احتمال آسیب به مجاری لنفاوی را افزایش خواهد داد. همچنین به عنوان مثال، سرطان های پیشرفته که با متاستاز همراه شده اند، به دوزهای بالاتری از شیمی درمانی نیاز دارند که موجب خطر بالاتر ابتلا به لنف ادم خواهند شد.
بدیهی است در نظر گرفتن ملاحظات لازم در حد امکان در هر یک از درمان های فوق که موجب آسیب کمتری به سیستم لنفاوی شود، در پیشگیری از لنف ادم مهم و اثرگذار می باشد.
گروه دوم؛ سبک زندگی افراد
یکی از عوامل اصلی ابتلا به لنف ادم ثانویه به سبک زندگی افراد مربوط می شود. مهم ترین فاکتور موثر در این مورد، چاقی یا افزایش وزن بیش از حد است. این موضوع می تواند ناشی از کم تحرکی فرد در حین فرایند درمان انواع سرطان، رژیم غذایی نامناسب بیمار در حین درمان و یا متابولیسم پایین بدن در اثر مصرف انواع داروهای دریافتی و تغییرات هورمونی وی باشد.
مساله مهم دیگر کاهش تحرک بدنی و فعالیت فیزیکی فرد در طول دوره درمان است که می تواند عامل ایجاد لنف ادم باشد. از سوی دیگر کاهش دامنه حرکتی یک اندام خاص منجر به افزایش احتمال بروز ادم در آن عضو می گردد. برای مثال، در افرادی که در اثر جراحی پستان دست خود را کمتر حرکت می دهند و یا پس از جراحی لگن، دامنه حرکتی پاهای خود را محدود می کنند، احتمال ابتلا به لنف ادم افزایش می یابد.
هر گونه آسیب به مجاری لنفاوی مثل فعالیت بدنی خیلی سنگین، ضربه زدن و انواع سوختگی ها و یا حتی مراقبت نادرست از پوست و خشکی بیش از حد آن، می تواند با آسیب به مسیرهای لنفاوی زمینه ایجاد تورم لنفاوی و عفونت های ثانویه (سلولیت) را در عضو بیشتر کند. سایر توصیه های مهم که لازم است کلیه افراد جهت جلوگیری ایجاد یا تشدید لنف ادم مد نظر قرار دهند عبارت اند از:
- عدم استفاده از زیورآلات در عضو در معرض خطر ابتلا
- خودداری از استفاده از باندهای کشی یا آستین های کشی نامناسب به منظور جلوگیری از ایجاد لنف ادم
- پرهیز از خون گیری یا تزریق در عضو مبتلا
- جلوگیری از تماس با حرارت زیاد
- پرهیز از استحمام طولانی
- جلوگیری از درمان های حرارتی (استفاده از سونا و جکوزی به مدت طولانی)
- انجام مراقبت های پوستی جهت حفظ رطوبت پوست
- به کار بردن دستکش برای انجام فعالیت های روزمره نظیر شستشو و باغبانی
بدون شک انجام ورزش های استاندارد و متناسب با وضعیت سلامت افراد و داشتن یک برنامه غذایی مناسب و حفظ متابولیسم و وزن ایده ال در دوران بیماری و یا قبل از ابتلا با کمک مشاوره های تخصصی مربوطه، موجب کاهش احتمال بروز لنف ادم خواهد شد.
گروه سوم؛ درمان های نامناسب
گروه سوم عوامل خطرزای لنف ادم ثانویه، استفاده از درمان های غیر علمی و نامناسب می باشند. در بعضی از موارد فرد به منظور درمان لنف ادم یا پیشگیری از آن اقداماتی را انجام می دهد که خود باعث تشدید لنف ادم می شود. از جمله این موارد ماساژ نامناسب، غیر تخصصی و بسیار محکم بر روی عضو هستند که باعث آسیب به مسیر لنفاوی می شوند. اگر چه فعالیت بدنی و حفظ دامنه حرکت عضو بسیار مهم است، اما حرکات ورزشی سریع و ناگهانی که فارغ از آموزش تیم درمان انجام شوند، خود باعث آسیب به مسیر لنفاوی و ایجاد یا تشدید لنف ادم خواهد شد.
انواع درمان های متفرقه مثل زالو درمانی، حجامت و استفاده از داروهای شیمیایی یا گیاهی که اعتبار علمی در درمان لنف ادم ندارند نیز از مداخلات نامناسبی به شمار می روند که غالبا منجر به افزایش خطر ابتلا به لنف ادم خواهد شد.
پیشگیری از لنف ادم؛ پیشگیری ثانویه
مرحله دوم در پیشگیری از لنف ادم، پیشگیری ثانویه است. پیشگیری ثانویه به این معنی است که بیماری در مراحل اولیه و به هنگام تشخیص داده شود که بتوان برنامه درمانی مناسب و اثرگذاری برای آن ارائه نمود. شناسایی و درمان به موقع مبتلایان در این مرحله می تواند از بسیاری از عوارض بعدی جلوگیری نماید؛ اما متاسفانه غالبا مورد غفلت بیمار و تیم درمانی قرار می گیرد.
لازم به توجه است که طبق تحقیقات انجام شده فردی که مبتلا به لنف ادم خفیف می باشد، نسبت به فردی که ادم ندارد، سه برابر بیشتر احتمال ابتلا به لنف ادم های شدید را دارد. لذا غفلت از این مرحله موجب پیچیده و دشوار شدن مراحل بعدی درمان و اثربخشی کمتر مداخلات درمانی خواهد شد.
توجه کنید که لنف ادم بهتر است در مراحل اولیه یعنی هنگامی که هنوز فیبروز بافتی قابل توجه یا بافت چربی زیادی در اندام ایجاد نشده درمان گردد. زیرا در این شرایط نتیجه درمان بسیار رضایت بخش تر خواهد بود؛ به طوری که حتی می توان عضو را به وضعیت طبیعی برگرداند. برای درمان این بیماری مراجعه به یک پزشک لنفولوژیست ضروری است.
به این ترتیب، مهم ترین اقدامات پیشگیرانه ای که در این مرحله می توان اعمال کرد، بستگی به نتیجه معاینات اولیه فرد دارد. از جمله اقداماتی که در مراحل اولیه برای پیشگیری از لنف ادم و یا رفع آن توسط پزشک متخصص تجویز می شود روش احتقان زدایی ترکیبی یا (Combined Decongestive Thetapy (CDT)) می باشد که شامل اجزای زیر است:
- ماساژ مخصوص اندام لنف
- آموزش ورزش های متناسب با عضو متورم
- آموزش مراقبت از اندام مورد نظر و پوست آن
- استفاده از بانداژهای چند لایه کم کش تخصصی
- آستین یا جوراب های کشی استاندارد
پیشگیری از لنف ادم؛ پیشگیری ثالثیه
مرحله سوم پیشگیری از لنف ادم از سوی انجمن بین المللی لنفولوژی به عنوان یکی از مراحل مهم کنترل بیماری به شمار می رود. در واقع، این گروه شامل درمان لنف ادم های طول کشیده و نسبتا پر عارضه می باشد که کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده است.
بر اساس تجارب به دست آمده، افرادی که به لنف ادم خود در مراحل اولیه و ثانویه اهمیتی نداده اند یا دسترسی به درمان مناسب نداشته اند، اندام هایی که دچار لنف ادم های پیشرفته هستند، به علت تجمع زیاد مایع لنفی، مستعد ابتلا به عوارض شدید لنف ادم می شوند. برخی از عوارض ادم های وسیع و پیشرفته موارد زیر هستند:
- آسیب های پوستی
- ایجاد عفونت های جلدی
- آسیب های عضلانی-اسکلتی
- آسیب به اعصاب منطقه
این گونه افراد معمولا نیاز به برنامه درمانی تخصصی و بلند مدت جهت کنترل لنف ادم، حفظ عملکرد عضو و بهبود کیفیت زندگی دارند. برنامه درمانی در این گونه افراد با هدف رفه ادم انباشته، مایع تجمع یافته در عضو، جلوگیری از پیشروی ادم، بهبود عملکرد اندام های درگیر، جلوگیری از ایجاد عفونت و حفظ و ارتقای کیفیت زندگی فرد می باشد و مهم تر از همه آن ها جلوگیری از ایجاد عفونت است.
برخی از اقدامات مهم برای پیشگیری از لنف ادم در مرحله ثالثیه عبارت اند از:
- آموزش کاهش وزن و حفظ وزن ایده آل
- آموزش مراقبت از عضو
- درمان زخم، عفونت یا سایر ضایعات جلدی
- انجام درمان CDT (Complete decongestive therapy) یا احتقان زدایی ترکیبی اندام
توصیه به فیزیوتراپی برای لنف ادم یا کاردرمانی جهت حفظ عملکرد عضو
دکتر شهپر حقیقت؛ بهترین پزشک لنفولوژیست در تهران
انتخاب یک پزشک متخصص در زمینه بیماری های مختلف منجر به دریافت بهترین نتیجه از برنامه درمانی خواهد شد. بیماری لنف ادم و کلیه ناهنجاری های مربوط به سیستم لنفاوی بدن نیز از موارد حساسی هستند که باید به صورت علمی و دقیق بررسی و تشخیص داده شوند. تشخیص لنف ادم به موقع می تواند عوارض ناشی از آن را به طور قابل توجهی کمتر کند.
دکتر شهپر حقیقت، متخصص اپیدمیولوژی و پزشک لنفولوژیست در تهران هستند. ایشان به دلیل تجربه فراوان در زمینه درمان بیماری های مرتبط با سیستم لنفاوی، بهترین گزینه برای درمان انواع لنف ادم به حساب می آیند. جهت درمان توسط دکتر حقیقت می توانید به کلینیک لنفوتراپی پویا به آدرس تهران خیابان سهروردی شمالی، خیابان شهید قندي، خیابان یکم، پلاک 4، طبقه همکف مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر:
دیگر خدمات دکتر حقیقت
در این مقاله سعی شده تمام سوالات بیماران برای شناخت لنف ادم پاسخ داده شود مانند لنف ادم چیست؟ انواع لنف ادم؟ عملکرد سیستم ایمنی سوالات بسیار دیگر برای بیماران پس از تشخیص ایجاد می شود
تشخیص به موقع و درست ورم لنفاوی نقش مهمی در روند درمان لنف ادم دارد جهت آشنایی جامعه و بیماران عزیز در این قسمت به روشهای تشخیصی، تشخیص های افتراقی، معاینات شخصی و... پرداخته شده است
کیفیت زندگی فردی که به لنف ادم مبتلا شده است در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می گیرد در این مقاله خانم دکتر حقیقت در مورد روانشناسی، جنسی، مراقبین، اشتغال و مدیریت کیفیت زندگی صحبت کرده اند
فیزیوتراپی به عنوان یک بخش مهم از فرآیند درمان و یک درمان تکمیلی در حین درمان لنف ادم، جایگاه ویژه دارد در این مقاله دکتر حقیقت به مواردی چون فیزیوتراپی عضلانی-اسکلتی، آرتروز،خشکی شانه، cts پرداخته اند.
درمان لنف ادم یک درمان ترکیبی از مجموع درمان های پزشکی و مراقبت های فردی است و در درمان پزشکی نیز دکتر حقیقت در این مقاله به ماساژ، بانداژ، ورزش، تغذیه، جراحی و دیگر نکات حیطه درمان پرداخته اند